Yad Vashem-onderscheiding voor Hagenaar Joseph Willem Kolkman (1896-1944)

Hagenaar Joseph Willem Kolkman krijgt op 17 februari 2014 in het Ministerie van Buitenlandse Zaken postuum de Yad Vashem-onderscheiding uitgereikt.
Kolkman redde het leven van vele Nederlandse Joden in de Tweede Wereldoorlog. Als waarnemend vice-consul in Frankrijk wist hij hen met de juiste documenten de grens naar Spanje over te krijgen.
Zeventig jaar na zijn dood krijgt hij alsnog de Yad Vashem-onderscheiding en de hoogste Israëlische titel ‘Righteous among Nations’.

Journalist en vice-consul in Frankrijk

Joseph Willem Kolkman is op 1 december 1896 in Den Haag geboren. Tot aan 10 mei 1940 verbleef hij in Parijs als journalist voor De Rotterdamse Courant en De Telegraaf. Kolkman werkte na de bezetting van Nederland korte tijd mee aan Radio Vrij Nederland. Op 20 juli 1940 kreeg hij de functie van waarnemend vice-consul in het Zuid-Franse Perpignan, vlakbij de Spaanse grens en kwam in dienst van het Ministerie van Buitenlandse Zaken.
In het nog niet-bezette Vichy-Frankrijk riepen Nederlandse vluchtelingen, waaronder veel Joden, de hulp in van Kolkman. Hij probeerde ze aan de goede papieren te helpen en slaagde erin honderden mensen uit Frankrijk weg te krijgen naar Spanje. De vluchtelingen kwamen vervolgens terecht in Nederlands-Indië of Engeland, soms helemaal via Curaçao, Canada en de Verenigde Staten.

De vlucht van Kolkman mislukt

Toen de greep van de Duitse bezetter op Vichy-Frankrijk te groot werd, probeerde Kolkman met zijn vrouw in december 1942 naar Spanje te ontkomen. De vlucht mislukte. De Duitsers arresteerden Kolkman en zijn echtgenote. Zij kwamen in Polen terecht. Kolkman overleed op 8 februari 1944 in gevangenschap in Oost-Polen. Zijn vrouw overleefde de oorlog.

Erelijst voor gevallenen

De namen van veel Nederlanders die vanwege hun rol in het verzet zijn omgekomen, staan in de Erelijst van Gevallenen. Dit boek ligt bij de ingang van de Tweede Kamer aan het Binnenhof. Kolkman opgenomen in de Erelijst voor Gevallenen.
De Fransen eerden Kolkman direct na de oorlog met een Médaille de la Résistance Française en een Croix de Guerre avec palme.

Nieuwe herdenkingsplaquette

In 1949 werd in het Ministerie van Buitenlandse Zaken, toen nog gevestigd aan het Plein in Den Haag, een plaquette aangebracht waarop de namen vermeld stonden van hen die tijdens de Tweede Wereldoorlog in dienst van het ministerie waren omgekomen. Al vrij snel bleek dat niet alle daarvoor in aanmerking komende personen op deze plaquette waren vermeld. Zo stond bijvoorbeeld de voor Engelandvaarders belangrijke vice-consul en later directeur van het Office Néerlandais te Perpignan J.W. Kolkman er op, maar zijn eveneens omgekomen collega te Toulouse J.C.A.M. Testers werd niet vermeld. Ook enkele personeelsleden van het Consulaat-Generaal te Singapore ontbraken.

De Yad Vashem-ceremonie van 17 februari 2014 waarbij de Yad-Vashem onderscheiding aan Kolkman postuum werd uitgereikt lijkt als katalysator te hebben gewerkt om een nieuwe plaquette te vervaardigen met daarop ook de nog ontbrekende namen.

Recent onderzoek van Sierk Plantinga bracht aan het licht dat nóg een medewerker van het Office Néerlandais omgekomen was, de uit Antwerpen afkomstige Nederlander Jacob van Praag. De Joodse medewerker Jacob van Praag (1917-1944)was werkzaam bij het vice-consulaat, het Office Néerlandais in Toulouse. Hij hielp vele Joodse vluchtelingen uit Nederland in de regio Toulouse.Ook zijn naam is toegevoegd.

Op 4 mei 2015 is de nieuwe plaquette op de 1e etage bij de receptie van het Ministerie van Buitenlandse Zaken onthuld.

Met dank aan Sierk Plantinga

Verder lezen
Dagblad Trouw, 1 december 2000

Wan van Buuren, ‘Joseph Willem Kolkman’, website www.dedokwerker.nl gezien op 5 februari 2014

Plantinga, Sierk ‘Joseph Willem Kolkman (1896-1944) en de Engelandvaarders. De hulp aan Nederlandse vluchtelingen in Vichy-Frankrijk’, in: G. Aalders e.a. (red), Negende Jaarboek van het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie (Zutphen 1998) pp. 10-36.