Omstreeks 1345 woonde koopman Symon Jude in Den Haag. Later kende Den Haag tot omstreeks 1600 nog slechts bekeerde Joden als inwoners. Albrecht van Beieren, hertog van Beieren en graaf van Holland, bewoner van het Haagse Binnenhof, beloonde bekeerde Joden.
Joodse handelaar afgebeeld in de Sachsenspiegel. Joden waren in de veertiende eeuw in het Duitse Rijk (waaronder ook het graafschap Holland viel) verplicht een hoed met een punt te dragen –
collectie Universiteitsbibliotheek Heidelberg (cod.Pal.germ.164)
Omstreeks 1345 Symon Jude in Den Haag
De eerste maal dat in een historische bron melding wordt gemaakt over een Joodse inwoner in Den Haag is omstreeks 1343. Koopman Symon Jude uit Den Haag leverde goederen voor een ridderfeest aan het grafelijk hof. Toen de grafelijke familie meteen na afloop van het feest Den Haag verliet, bleef een grote drankvoorraad over. Symon Jude kocht uit de overgebleven voorraad twee vaten bier. Ook vinden we koopman Symon in de grafelijke rekeningen terug als opkoper van een pels en andere kleren, die afkomstig waren van een op de kust vergaan schip.
In 1345, tijdens de voorbereidingen van de Hollandse graaf Willem IV (1318-1345) voor zijn (mislukte) veroveringstocht naar Friesland, verscheen Symon Jude opnieuw aan het hof en leverde een klein deel van de schelpen om kalk te branden, waarmee men burchten wilde gaan bouwen om de Friezen in bedwang te houden.
De pestepidemie van 1349 leidde overal in Europa tot bloedige vervolgingen van Joden. Of Symon Jude hiervan het slachtoffer is geworden, is niet bekend. Wel weten we dat we in de twee eeuwen nadien in de bronnen nog slechts aantekeningen vinden over bekeerde Joden in Den Haag.
Albrecht van Beieren beloont bekeerde Joden
Hertog Albrecht van Beieren schonk op 19 juni 1393 aan ‘eene jodinne die kersten geworden’ een gulden. Een bedrag waarvoor een arbeider in Den Haag ongeveer twee dagen moest werken. Een jaar later kreeg een bekeerde Joodse vrouw opnieuw een vergelijkbaar bedrag van Albrecht van Beieren. Het is niet duidelijk of het hier om dezelfde Joodse vrouw gaat die al in 1393 in de grafelijke rekeningen wordt genoemd.
Detail van de plattergrond Den Haag in 1603 door H. van Groll –
collectie Haags Gemeentearchief
In oktober 1398 is er grote belangstelling in Den Haag voor een Joods echtpaar dat besloot over te gaan tot het christendom. Hun namen kennen wij niet. Waarschijnlijk zijn het uit Oost-Nederland of Duitsland afkomstig Asjkenazische Joden, omdat de Portugese en Spaanse Joden toen nog ongestoord konden wonen op het Iberisch schiereiland.
De Joodse man en vrouw kwamen op 4 oktober 1398 in Den Haag om ‘in den kercken gekerstent worden’ (in de kerk tot het christendom over te gaan). Voor de bijeenkomst in de in de Grote of Sint Jacobskerk betaalde hertog Albrecht 31 gulden, een bedrag dat gelijk stond aan ongeveer twee maandlonen van een Haagse arbeider. Bovendien betaalde de hertog de linnen kleding die het Joodse echtpaar tijdens de bekeringsbijeenkomst in de kerk droeg en gaf hij ‘om gode te offergelden in den kercke’ twee ponden (een dagloon voor een arbeider). Ook financierde de hertog het bekeringsfeest na afloop van de bijeenkomst in de kerk.
In de vijftiende eeuw vinden we in andere rekeningen opnieuw een aantal malen aantekeningen over schenking van gelden aan bekeerde Joden in de omgeving van Den Haag. Pas na 1600 kreeg Den Haag Joden als inwoners, die niet voorafgaand aan hun komst tot het christendom waren overgegaan.
Het onderzoek naar de bekeerde Joden in Den Haag is gedaan door Ronald A. van der Spiegel
Verder lezen:
Ronald A. van der Spiegel, Joden in middeleeuws Holland (typoschrift Den Haag, 2007-2012)
H.J. Westerling, ‘Een bijdrage tot de vroegste geschiedenis der Joden in Nederland’, in: De Gids 76 (1912) (online publicatie)
