Haagse meesters van de Romantiek – tentoonstelling over de Haagse kunstenaars Verveer in het Joods Historisch Museum in Amsterdam
De Haagse schilders Salomon, Mauritz en Elchanon Verveer waren de eerste zeer succesvolle Joodse kunstenaars in Nederland. Zelfs leden van het Koninklijk Huis behoorden tot hun klantenkring.
Korte biografische schets
Salomon Leonardus (Samuel of Sam) Verveer (1813-1876) en zijn broers Mozes Leonardus (Mauritz) (1817-1903) en Elchanon Leonardus (‘Conie’ of ‘Konie’) (1826-1900) stamden uit een asjkenazisch-Joodse familie. Zij waren de zonen van Leonardus Verveer en Carolina Elkan. Hun vader had een manufacturenzaak aan de Lange Gracht (thans Gedempte Gracht). De winkel stond in het hart van de Joodse buurt achter het Spui. Omstreeks 1840 begon Leonardus een winkel in omslagdoeken aan de Venestraat 174.
De familie verhuisde naar een betere woning aan de Dunne Bierkade 70. Het nieuwe woonhuis stond in de buurt van dat van de kunstschilder Bartholomeus Johannes (Bart) van Hove (1790-1880). Waarschijnlijk inspireerde deze buurtgenoot de getalenteerde broers.
Geen van de broers is ooit getrouwd. Ook hun vier zussen bleven ongehuwd. Het grootste deel van hun leven woonden de familieleden bij elkaar en deelden de broers een atelier.
Reclame voor de winkel in omslagdoeken van Leonardus Verveer in de Venestraat –
collectie Haags Gemeentearchief
Salomon: grote carrière als kunstschilder
Salomon Verveer bezocht de tekenacademie en ging op zestienjarige leeftijd werken in het atelier van Van Hove aan de Dunne Bierkade 20, waar hij zijn opleiding voltooide.
De eerste tentoonstelling van Salomon vond plaats in Amsterdam in 1832. Zijn werk had direct grote belangstelling, zowel in het binnen- als in het buitenland. Ook koning Willem II was van zijn werk gecharmeerd en hij kocht in 1845 het werk ‘Vissersdorp’ en in 1851 een ander schilderij met Scheveningen als onderwerp. Salomon schilderde ook de Joodse buurten in Amsterdam en in Den Haag. Ook deze ‘Joodse taferelen’ waren zeer populair. Zijn belangstelling voor de Joodse buurt in Den Haag bracht hij onder andere tot uitdrukking in de chromolithografie (steendruk, waarbij voor elke kleur een nieuwe drukplaats is gebruikt) van de Boerenpoort, ook wel genoemd ‘Poort van de Joodse Gemeente’ in de St. Jacobsstraat.
In 1847 was Salomon medeoprichter van het schilderkundig genootschap Pulchri, en van 1866 tot 1869 zelfs president.
Het werk van Salomon Verveer hangt in vele musea in Nederland.
Salomon Verveer, omstreeks 1870 –
foto Mauritz Verveer
Boerenpoort in de Joodse buurt in Den Haag omstreeks 1870 –
“Boerenpoort in de Joodse buurt in Den Haag omstreeks 1860 – Willem Bernardus IJzerdraad naar een schilderij van Salomon Vermeer, Collectie Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis, Den Haag
Mauritz: carrière als fotograaf
Ook Mauritz was kunstschilder. Maar hij was toch vooral fotograaf. In 1857 kreeg hij zijn eigen fotografiezaak aan de Zeestraat 16 en vanaf circa 1865 aan de Zeestraat 52. Vanaf het midden van de negentiende eeuw tot 1891 was hij een van de bekendste portretfotografen van Den Haag. Koning Willem III gaf hem toestemming de titel ‘Photographe van Z.M. den Koning’ te voeren. Mauritz portretteerde onder andere leden van het Koninklijk Huis en vele Pulchri-leden.
Elchanon: schilder van idyllische visserstaferelen
Net als zijn broers Salomon en Maurits werd ook Elchanon kunstenaar. Hij begon als houtgraveur, maar ontwikkelde zich ook als kunstschilder. Op de Haagse Academie voor Beeldende Kunsten kreeg hij les van zijn oudste broer Salomon. Hij maakte veel romantische en idyllische schilderijen van het vissersleven aan de Hollandse kust. Elchanon genoot eveneens bekendheid als graficus. Vele etsen en litho’s van hem zijn bewaard gebleven.
Bij zijn vrienden was hij gezien vanwege de karikaturen die hij tekende. Maurits fotografeerde de Pulchrileden. Zijn broer maakte rake karikaturen van vooraanstaande leden van de schilderssociëteit.
Elchanon Verveer –
foto A.J.M. Steinmetz
Mauritz Verveer, zelfportret van de fotograaf
Geïntegreerd in de Haagse samenleving
De kunst van de Joodse Verveer-broers verschilde niet van die van andere Hollandse schilders. Nergens blijkt dat ze gediscrimineerd werden vanwege hun Joodse achtergrond. Volgens de makers van de tentoonstelling in het Joods Historisch Museum in Amsterdam waren hun carrières: ‘sterke voorbeelden van de hoge mate van integratie van Joden in de Nederlandse samenleving in de negentiende eeuw’.
Joodse religie
De gebroeders Verveers schilderden weliswaar typisch Hollandse taferelen en trokken op met vele niet-Joodse kunstbroeders, maar zij behielden in hun dagelijks leven hun Joodse identiteit.
Zij waren hun gehele leven lid van de Nederlands Israëlietische Gemeente. Salomon gaf bijdragen aan het Schoolfonds van de Maatschappij tot Nut der Israëlieten. Nadat Salomon overleed op 5 januari 1876 zamelden zijn kunstvrienden, waaronder koning Willem II, geld in en richten op zijn graf op de Joodse Begraafplaats aan de Scheveningseweg een monument op. Het is thans een van de weinige grafmonumenten daar. Ook zijn broers liggen daar begraven.
Tentoonstelling in het Joods Historisch Museum
Het Joods Historisch Museum organiseerde in 2015 de tentoonstelling ‘Haagse meesters van de romantiek. De gebroeders Verveer herontdekt’. Deze tentoonstelling liett de rol zien die Salomon, Maurits en Elchanon Verveer hadden binnen de Haagse, nationale en internationale kunstwereld.
—————————-
Verder lezen
I.B. van Creveld, Kunst in Den Haag. Drie eeuwen joodse beeldende kunstenaars (Den Haag 2000)
Françoise Ledeboer, ‘Ook het koningshuis omarmde joodse kunstbroers Verveer’, in JHM magazine 2-24 (juli-november 2015) pp. 9-13
Christiaan Lucht e.a., De Gebroeders Verveer. Haagse meesters van de romantiek (Zutphen 2015)
Jan de Meere, ‘Herontdekt: de gebroeders Verveer’, in: Tableau. Fine arts Magazine 37-3 (2015) pp. 46-53
weblog van Ticia Verveer, over het bezoek aan de Joodse begraafplaats in Scheveningen en de graven van haar voorouders
