Den Haag doet dit jaar voor de elfde keer mee aan het programma Open Joodse Huizen/Huizen van Verzet, een landelijk programma van ‘sprekende herdenkingen’. Op 1, 2, 3 en 4 mei vertellen een tijdgetuige, nabestaanden, bewoners van huizen en historici over het Joodse leven voor, tijdens en na de oorlog in Den Haag. Ook is er aandacht voor verzetsverhalen.
Kijk voor alle adressen in Den Haag op de landelijke website: www.openjoodsehuizen.nl
De bijeenkomsten duren maximaal een uur. Aanmelden is niet nodig, tenzij dit bij het adres staat. Kom op tijd want vooral bij de kleinere locaties in woningen is er maar beperkt plaats.
Het gaat om herdenkingen, de toegang is gratis.
- Donderdag 1 mei – LJG Den Haag, Synagoge, Prinsessegracht 26, 11.00uur
“Het wonder is gebeurd. Ik ben gered en beleef sedert 1 mei een sprookje uit 1001 nacht. (…) Degenen die dit hebben overleefd zijn maar uitzonderingen.” De zeer aangrijpende brief is een eerste levensteken van Marie Hertzdahl-Bloemgarten na haar bevrijding uit de concentratiekampen. In 2011 zette haar kleindochter Marja Pinckaers haar herinneringen aan Marie op papier in het boek ‘De Cirkel’. Marja vertelt en leest voor uit de brief.
Aanmelding is verplicht via: ojh2024@yahoo.com
- Donderdag 1 mei – LJG Den Haag, Synagoge, Prinsessegracht 26, 12.00uur
Wim Egger is 7 jaar als de Nederlandse politie in 1943 zijn huis binnenvalt in de Noorderbeekdwarsstraat 122. Het Joods-Surinaamse gezin wordt afgevoerd naar het politiebureau. William Egger, de vader van Wim, is opgegroeid in Suriname en getrouwd met Engelina Jas, afkomstig uit een Joodse familie uit Amsterdam. Ze vestigen zich in Den Haag waar William Egger zijn uiterste best doet om onderduikplekken te vinden voor zijn Joodse familieleden. Tot het misgaat…
Wim Egger beschreef zijn ervaringen in het boek ‘Surinaamse rug, Joodse buik’.
Astrid Dekkers vertelt aan de hand van zijn memoires. Aanmelding is verplicht
via: ojh2024@yahoo.com
- Donderdag 1 mei, Kunstuitleen & De Galerie Den Haag, Noordeinde 69-71, 16.00uur
Joodse antiquairs die voor de Tweede Wereldoorlog in de Haagse binnenstad een zaak hadden, waren ook ver buiten de stadsgrenzen bekend. Op een steenworp afstand van elkaar hadden tal van Joodse antiquairs hun winkels. Aan het Noordeinde 71 – waar nu de Kunstuitleen is gevestigd – was de antiekzaak en de woning van Jacob Reens. Na de Tweede Wereldoorlog waren de meeste zaken van Joodse antiquairs verdwenen. De oorlog had met een dreun een eind gemaakt aan de fraaie zaken in de Haagse binnenstad.
Bewaard gebleven archiefstukken en verhalen van nabestaanden getuigen hoe de Haagse antiekzaken, waaronder die van Jacob Reens, werden leeggeroofd en op welke schaamteloze wijze te werk is gegaan. Corien Glaudemans, adviseur van de Stichting Joods Erfgoed Den Haag, deed onderzoek naar de Joodse antiquairs en vertelt over Jacob Reens.
- Vrijdag 2 mei – Bibliotheek Loosduinen, Loosduinse Hoofdstraat 555, 10.30uur
Op donderdag 16 mei 1940 om 09.10 uur meldt het dagrapport van de politie: “De G.G.D. deelt mede, naar het ziekenhuis Bronovo te hebben vervoerd de lichamen van het echtpaar Leibholz”. Het Duits-Joodse echtpaar maakte een eind aan hun leven toen Nederland zich overgaf. Wat dreef hen tot hun daad? Jeroen van Zijderveld van StichtingWO2 Sporen vertelt hun verhaal.
- Vrijdag 2 mei, NM Oranjehotel, Van Alkemadelaan 1258, 12.00uur
Hanneke is 4 jaar als de oorlog uitbreekt. Ze woont met haar ouders en broertje in de Citroenstraat in Den Haag. Wanneer Nederland bezet wordt merkt ze als kind de beperkende maatregelen die ze als Joodse familie opgelegd krijgen. Hanneke komt onder de hoede van een dappere vrouw, de kunstenares Ru Paré, die maar liefst 52 Joodse kinderen laat onderduiken. Hoe komt Hanneke de oorlog door en wat gebeurde er na de bevrijding? Astrid Dekkers interviewt Hanneke Gelderblom-Lankhout.
Deze bijeenkomst is speciaal gericht op jongeren.
- Vrijdag 2 mei, NM Oranjehotel, Van Alkemadelaan 1258, 13.30uur
Ronald Klomp van Stichting WO2Sporen spreekt over onbekende Joodse slachtoffers van Den Haag. Wie waren Rudolf Treumann, Rosalie Oppenheim, Pierre Abas en Dr. Joseph Bähr? Een zoektocht naar het verhaal, de afscheidsbrief en het graf.
- Vrijdag 2 mei, NM Oranjehotel, Van Alkemadelaan 1258, 15.00uur
Bert Dreese vertelt een bijzonder onderduikverhaal uit zijn familie. De familie Dreese heeft al meer dan 100 jaar de Juwelierszaak Dreese aan de Korte Poten 32 in Den Haag. Bert Dreese is de voorzitter van Stichting Joods Erfgoed Den Haag.
- Vrijdag 2 mei, Joodse Begraafplaats Scheveningseweg 21 A (op hoek met Burgemeester Patijnlaan), 13.00uur en 14.30uur (wandeling door Gilde Den Haag)
In het niemandsland tussen Den Haag en Scheveningen ligt sinds 1694 de Joodse Begraafplaats voor Asjkenazische en Sefardische Joden. Gidsen van het Gilde Den Haag vertellen tijdens een rondleiding over de begraafplaats over het Joodse leven van voor de oorlog, maar ook van het tragische lot van degenen die niet op de Joodse Begraafplaats hun laatste rustplek vonden. De wandeling wordt aangeboden door het Gilde Den Haag.
Huisregels: uit respect voor de mensen die begraven liggen, wordt mannen en jongens verzocht een hoofddeksel te dragen. Hisdieren zijn niet toegestaan.
Maximaal aantal bezoekers per wandeling: 10.
Opgave verplicht via: https://www.gildedenhaag.nl/stadswandeling-oude-joodse-begraafplaats-31
- Zaterdag 3 mei, Antiquariaat Colette & Co, Reinkenstraat 45, 11.00uur en 13.00uur
In een piepklein appartement op de Reinkenstraat 19, midden in een drukke winkelstraat, hielp masseuse Mies Walbeehm tijdens de oorlog wel 80 tot 100 mensen onder te duiken. Voor elke onderduiker die door het verzet elders werd ondergebracht kwam er weer een handvol onderduikers terug. Wat bewoog Mies om zoveel mensen te helpen? Verraad lag op de loer. Marloes Vernooijs verdiepte zich in deze geschiedenis en maakte er een podcast over.
10. Zaterdag 3 mei, Carel Reinierszkade 167, 13.00uur en 15.00uur
Toen Bert Kreemers zijn woning aan de Carel Reinierszkade in het Bezuidenhout kocht stuitte hij op de geschiedenis van het Joodse gezin Hamme dat eens zijn huis bewoonde. David Hamme, zijn vrouw Branco en hun twee zoontjes Joël (Jopie) enSalomon (Sally). David Hamme was naast zijn werk als vertegenwoordiger secretaris van het kerkbestuur en initiatiefnemer voor de bouw van de synagoge in de De Carpentierstraat. Tot 23 april 1943 kon het gezin in hun woning blijven. Toen sloeg het noodlot toe. Bert Kreemers tekende het verhaal van dit gezin op in een boek. Hij vertelt in zijn huis over deze vroegere bewoners.
- Zaterdag 3 mei, Pletterijstraat 140, 13.30uur
Corrie Zondervan en Salomon (John) Mendels leerden elkaar kennen op een EHBO cursus, georganiseerd door de arts en verzetsman Gerrit Kastein. Beiden raakten betrokken bij het verzet waar de focus werd verlegd naar het bergen van onderduikers. Het kleine huisje op de Laakweg, waar Corrie met haar ouders en zussen woonde, werd te klein voor het aantal mensen. Met veel lef wist Corrie van de bezetter de sleutel van het pand Pletterijstraat 140 in handen te krijgen. De familie Boas, die eerder op dit adres woonde, was weggevoerd. Pletterijstraat 140 werd een schuilplek voor vele onderduikers waaronder John Mendels en zijn hoogzwangere zus Jetty Mendels. De verwarrende entree van het pand verschafte de bewoners de mogelijkheid om snel weg te komen of je te verstoppen bij onraad.
Bewoners Joost en José Mendels vertellen over deze familiegeschiedenis.
- Zondag 4 mei, Openstelling Joodse Begraafplaats Scheveningseweg 21 A (op hoek met Burgemeester Patijnlaan), tussen 11.00uur en 15.00uur
Verborgen achter een muur ligt tussen Den Haag en Scheveningen een bijzondere plek langs de Scheveningse weg. Sinds 1694 is hier de Joodse Begraafplaats voor Asjkenazische en Sefardische Joden. Er liggen meer dan 10.000 mannen, vrouwen en kinderen begraven. Speciaal voor het programma van Open Joodse Huizen is er op 4 mei een openstelling van deze plek die verder niet openbaar toegankelijk is.
Vrijwilligers zullen vertellen over de begraafplaats, rituelen, bijzondere graven en het metaarhuisje. Een unieke kans om dit bijzondere stukje erfgoed te bewonderen.
Huisregels: uit respect voor de mensen die begraven liggen, wordt mannen en jongens verzocht een hoofddeksel te dragen.
Huisdieren zijn niet toegestaan.
- Zondag 4 mei, Postzegelhandel Manuskowski, Wagenstraat 105, 12.00uur en 14.00uur
Al snel na de bezetting van Den Haag wordt de Joodse buurt (tussen Wagenstraat en Spui) getroffen door agressie, vernielingen en deportaties. Abraham Manuskowski, eigenaar van de (nog altijd bestaande) postzegelwinkel in de Wagenstraat 105, ontkomt aan deportatie door onder te duiken.
Jos Teunissen (Museum Engelandvaarders) vertelt over Abraham Manuskowski en over andere families uit de vroegere Joodse buurt.
- Zondag 4 mei, Maastrichtsestraat 106, 13.30uur en 15.30uur
Op het moment van de Nederlandse capitulatie op 15 mei 1940 was Eduard Isaäc Jas (roepnaam Eddy) 15 jaar. Hij woonde met zijn ouders en zusje in Scheveningen. Vanaf huis fietste hij binnen vijf minuten naar zijn school, de HBS Nieuwe Duinweg, in het pand van het tegenwoordige Maris College. Na de zomer van 1941 veranderde echter alles voor Eddy. Hij was als Joodse leerling niet meer welkom op zijn eigen school.
Historicus en docent Stefan Kras vertelt over Eddy Jas en zijn klasgenoten in het voormalige woonhuis van de familie Jas.
- Zondag 4 mei, Veenkade 146, 15.00uur, 16.00uur, 17.00uur
De Joodse Meijer Turfrijer was een zeer kleurrijk figuur die gedurende het interbellum menig Haagse kermis en straatfeest met straatacrobatiek opluisterde. Hij was ook een fanatiek bokser die in de jaren twintig van de vorige eeuw meermaals wordt genoemd in menig sportkatern van de grote kranten in de Hofstad. Meijer zou tweemaal in het huwelijk treden en twee zonen krijgen. In 1942 werd hij opgepakt en werd hij gedwongen te vechten tegen een Duits bokskampioen.
Michel Koppe vertelt over het leven van zijn verre familielid op een passende locatie: een boksschool.
- Zondag 4 mei, Haagse Kunstkring, Denneweg 64, Albert Vogelzaal. Aanvang 19.50uur stipt (inloop vanaf 19.15uur)
De Amsterdamse danseres Rebekka Brilleslijper ‘Lin Jaldati’ en Berlijnse musicus Eberhard Rebling ontmoeten elkaar eind jaren dertig in Den Haag en worden verliefd. Ze wonen in een woongroep in de Bankastraat 131 met veel studenten van de Haagse Academie van Beeldende Kunsten. Als de Duitse bezetting aanbreekt, gaan ze in verzet, net als veel van hun communistische en Joodse vrienden. Noodgedwongen duiken ze met hun naaste familie onder in villa ’t Hooge Nest te Naarden. Ze worden verraden. Rebling ontsnapt op spectaculaire wijze. Lin en haar zus Janny overleven Westerbork, Auschwitz en Bergen-Belsen. In mei 1945 vinden Jaldati en Rebling elkaar terug en beginnen een nieuw muzikaal leven.
Rimco Spanjer vertelt. Een avond met beeld en muziek.
Reserveren gewenst op 070-3647585 tijdens openingsuren Haagse Kunstkring woensdag-zondag.
Open Joodse Huizen/Huizen van Verzet is een project van het Landelijk Holocaust Museum.
Het programma in Den Haag wordt georganiseerd door een groep vrijwilligers.
Meer weten over het Haagse programma? Neem contact op met Astrid Dekkers astriddekkers@hotmail.com
