Voor de Tweede Wereldoorlog woonden er 17.000 Joden in Den Haag. Van de oude ‘Joodse wijk’ is weinig meer terug te vinden, maar de geschiedenis van de bewoners blijft boeien.
De bekendste Joodse krant in Den Haag was Ha’amoed – de Vuurzuil. Tussen 1931 en 1940 werd dit blad bij vele Joodse huishoudens in Den Haag bezorgd. Een belangrijk informatiebron voor de geschiedenis van vooroorlogs Joods Den Haag is het blad Ha’amoed – de Vuurzuil, dat in de jaren dertig van de vorige eeuw iedere twee weken verscheen.
Nicolette Adriana (Nicolette) Bruining (1886-1963) was theologe, docent aan de kweekschool van het Haagsch Genootschap en het 2de Stedelijk Gymnasium, en medeoprichtster en voorzitster van de VPRO. In de Tweede Wereldoorlog gaf zij thuis les aan Joodse studenten en hielp Joodse leerlingen bij hun onderduik.
Van 26 mei tot 1 juli 1778 was de geleerde Joodse wereldreiziger Chaïm Joseph David Azulai (Chida) (1724-1806) uit Palestina in Den Haag. Deze beroemde rabbijn hield een reiskroniek bij, waarin hij ook over zijn belevenissen in Den Haag schreef. Hij huwde in 1742 Sarah. Na het overlijden in 1773 van zijn eerste echtgenote hertrouwde hij in 1778 met Rachel, met wie hij tot aan zijn dood gehuwd zou blijven.
Op 29 november 1938 vond in Den Haag op het terrein van VUC aan de Schenkkade een speciale voetbalwedstrijd plaats om de duizenden Joodse vluchtelingen in ons land te steunen.
De uit een Joodse familie afkomstige Elias Stein is in 1748 geboren in Noordoost Frankrijk in het stadje Forbach bij Straatsburg. Aan het einde van de achttiende eeuw was hij de beroemdste schaakspeler van Europa. Stadhouder Willem V haalde hem naar Den Haag om schaaklessen te geven aan zijn beide zonen, de latere koning Willem I en prins Frederik (1774-1799).
Op dinsdag 11 november vond in het atrium het Haagse stadhuis aan het Spui een grote Yad Vashem-ceremonie plaats. Chaim Divon, ambassadeur van Israël in Nederland reikte, in aanwezigheid van burgemeester Van Aartsen, de Yad Vashem-onderscheidingen uit.
Wim Egger kreeg op 18 september 2014 tijdens een bijeenkomst in de ambassade van Israël uit handen van ambassadeur Haim Divon de Yad Vashem-onderscheiding voor zijn overleden vader William Arnold Egger (1900-1989). De Yad Vashem-onderscheiding is de hoogste Israëlische onderscheiding voor niet-Joden die tijdens de tweede wereldoorlog met gevaar voor eigen leven Joden hebben geholpen te overleven.
Samuel Pallache of Palache (Marokko ca. 1550- Den Haag 1616) werd geboren in het Marokkaanse Fez, in een Joodse familie die oorspronkelijk uit Spanje afkomstig was. Tot aan zijn dood was hij ambassadeur van de Marokkaanse sultan Muley Zaydan. Hij was één van de eerste Joden die in Den Haag woonde.
Veel mensen doen onderzoek naar hun voorouders. Voor veel Joden is genealogie belangrijk. Met behulp van familieonderzoek kunnen onbekende familieleden of voorouders worden opgespoord. Bij het Haags Gemeentearchief zijn er veel mogelijkheden tot het doen van Joods familieonderzoek.
Wereldwijd is de Nationale Bibliotheek van Israël in Jeruzalem een project gestart om de oudste Joodse historische bronnen (geschreven en gedrukte boeken) te digitaliseren. De bedoeling is de gescande boeken op het internet te plaatsen zodat de werken overal in de wereld kunnen worden gelezen en bestudeerd.
De eerste maal dat in een historische bron melding wordt gemaakt over een Joodse inwoner in Den Haag is omstreeks 1343, het was koopman Symon Jude en leverde goederen voor een ridderfeest aan het Haagse grafelijk hof.
De Hagenees Levie Barbier werd op 15 oktober 1921 in de Schilderswijk geboren en woonde tot zijn gedwongen vertrek in 1941 naar Duitsland op de Rembrandtstraat 23, de Haagse arbeiderswijk die beter bekend staat als de Schilderswijk. Hij had voor de Tweede Wereldoorlog een opleiding tot bakker gevolgd maar kon in de economische crisis van de jaren dertig allen maar een baan vinden bij de Gemeente Den Haag als sjouwer. Barbier had geluk dat zijn joodse achtergrond niet bekend was bij de Gemeente maar kon niet ontkomen aan het lot van vele Hagenaars, de Arbeitsinzet. In Duitsland protesteerde hij veel en dit werd uiteindelijk zijn ondergang.
Hagenaar Joseph Willem Kolkman krijgt op 17 februari 2014 in het Ministerie van Buitenlandse Zaken postuum de Yad Vashem-onderscheiding uitgereikt. Kolkman redde het leven van vele Nederlandse Joden in de Tweede Wereldoorlog. Als waarnemend vice-consul in Frankrijk wist hij hen met de juiste documenten de grens naar Spanje over te krijgen. Zeventig jaar na zijn dood krijgt hij alsnog de Yad Vashem-onderscheiding en de hoogste Israëlische titel ‘Righteous among Nations’.
Het antiquariaat van Jozef Blok (1832-1905) was een begrip in negentiende-eeuws Den Haag. Hij stond bekend als de ‘open-lucht-bibliothecaris van het Binnenhof’.
De Joodse inwoners van Den Haag hadden in de zeventiende en achttiende eeuw meer mogelijkheden om toe te treden tot gilden dan in andere steden.
In het archief van de Haagse notaris Louis Eikendal bevindt zich de akte van 3 mei 1905, waarmee de Haagse bankier Jacob Kann (1872-1944) de basis heeft gelegd voor de stichting van de stad Tel Aviv.
Joodse handelsreizigers, migranten, toeristen, pensiongasten of andere passanten wilden tijdens hun reizen verblijven in hotels, waar men zeker was dat het logement onder rabbinaal toezicht stond en het voedsel koosjer was. Wanneer je de vooroorlogse advertenties in het Nieuw Israëlitisch Weekblad (NIW) bekijkt, zie je dat er een heel netwerk van Joodse hotels in Nederland, België en Duitsland bestond. Hotel Kiek op de hoek van de Bierkade was één van de koosjere hotels in Den Haag.
Na de succesvolle presentatie in de Schutterzaal van het Haags Historisch Museum van de Stichting Joods Erfgoed Den Haag, bleek er zeker lokaal maar ook landelijk grote aandacht voor de stichting en haar doelstellingen. Onder andere De Telegraaf, het Reformatorisch Dagblad, het Algemeen Dagblad, Haagse Dingen en De Oud Hagenaar schreven over de nieuwe stichting en haar doelstelling. Eén punt kwam veel ter sprake in de mediale uitingen, de roep om een Haags Joods Museum.
Dr. Timothy De Paepe, medewerker van het Departement Letterkunde van de Universiteit van Antwerpen, is bezig met een bijzonder project: een 3D-reconstructie van de in 1981 verdwenen synagoge aan de Nieuwe Molstraat.
De Joodse denker Spinoza is als enige filosoof opgenomen in de Geschiedeniscanon van Nederland. Hij woonde van 1669-1677 in Den Haag. Omdat over hem een ban was uitgesproken, is hij begraven bij de Nieuwe Kerk, waar een monument voor hem staat.
