De kosjere winkel van Mouwes aan de Gedempte Gracht

FacebooktwitterredditpinterestlinkedinmailFacebooktwitterredditpinterestlinkedinmail
De winkel van Mouwes - linoleumsnede van Odine  de Kroon, 2006, collectie Haags Gemeentearchief

De winkel van Mouwes –
linoleumsnede van Odine de Kroon, 2006, collectie Haags Gemeentearchief

De sluiting op 2 april 1993 van de winkel in kosjere levensmiddel van Mouwes gaf aan velen het gevoel dat hiermee het laatste stukje van de oude Joodse ‘Buurt’ van Den Haag was verdwenen. Het winkeltje op de hoek van de Gedempte Gracht en de Bezemstraat was een begrip voor Joodse en niet-Joodse Hagenaars.

De oude Joodse buurt
De winkel van Mouwes stond in het hart van de oude Joodse buurt van Den Haag. Dit wijkje rond de Gedempte Gracht, de St. Jacobsstraat, Bezemstraat en Voldersgracht was eeuwenlang het centrum van het Joodse leven van Den Haag geweest en na de Tweede Wereldoorlog nagenoeg verdwenen. De synagoge aan de Wagenstraat en de winkel van Mouwes op de hoek van de Gedempte Gracht en de Bezemstraat behoorden tot de weinige plaatsen die hieraan nog herinnerden.
Omstreeks 1930 was aan de Gedempte Gracht het grootste aantal Joodse kleinhandelaren gevestigd en kende Den Haag meer dan twintig kosjere winkels waar producten werden verkocht die onder speciaal rabbinaal toezicht waren gemaakt en voldeden aan de Joodse spijswetten.

Toch een kosjere kruidenier in Den Haag

Winkel van Mouwes in 1959 - foto Dienst voor de Stadsontwikkeling, collectie Haags Gemeentearchief

Winkel van Mouwes in 1959 –
foto Dienst voor de Stadsontwikkeling, collectie Haags Gemeentearchief

Isaac Mouwes opende na 1945 in Amsterdam opnieuw zijn levensmiddelenwinkel. Tot tweemaal toe probeerden anderen in de eerste jaren na de oorlog ook in Den Haag een kosjere levensmiddelenzaak van de grond te krijgen, maar beide keren mislukten deze pogingen. In 1948 waren in Den Haag alle kosjere kruidenierszaken verdwenen.
Mouwes vond het noodzakelijk dat ook de Joodse inwoners van Den Haag en Rotterdam kosjere producten konden kopen en besloot daarom een filiaal buiten de hoofdstad te openen. In 1949 kwam Mouwes naar Den Haag. In de week voor Pesach, het Joodse Paasfeest, verkocht hij voor de eerste maal zijn levensmiddelen bij de synagoge in de Wagenstraat 101. Kort daarna opende hij zijn filiaal op de hoek van de Gedempte Gracht en de Bezemstraat. Jet Bouwman stond vanaf de beginjaren achter de toonbank en regeerde met ijzeren vuist over de nieuwe kruidenierswinkel.
Zowel Isaac Mouwes als Jet Bouwman zijn inmiddels overleden. Gelukkig konden Ben Mouwes, de zoon van Isaac die van 1985 tot 1993 iedere zondag in de Haagse winkel werkte, en veel oude klanten wel hun verhaal over de winkel aan de Gedempte Gracht vertellen.

Joodse bezorgklanten in Rotterdam

Advertentie met bestelauto van Mouwes, ca. 1960 - Collectie familie Mouwes

Advertentie met bestelauto van Mouwes, ca. 1960 –
Collectie familie Mouwes

Piet van der Kooij noteerde alle boodschappen en bezorgde die vervolgens in een klein bestelautootje bij de klanten thuis. Vooral in Scheveningen en Rotterdam had Mouwes veel Joodse bezorgklanten. In de zomermaanden had Van der Kooij een dagelijkse taak aan de levering van kosjere producten aan Joodse vakantiegangers in Scheveningen.
Eenmaal in de week bezorgde Van der Kooij ook in Rotterdam, maar omstreeks 1960 moesten in de zomermaanden naar zo veel Joodse toeristen in Scheveningen kosjere levensmiddelen worden gebracht, dat de bezorging in Rotterdam in deze maanden tijdelijk moest worden stopgezet.

Een rijk assortiment aan kosjere en Israëlische producten

Mouwes verkocht in het zuur ingelegde levensmiddelen zoals pekelaugurken en zure uien, maar ook ‘challes’ speciale gevlochten sjabbatbroden, ‘chrein’ saus van mierikswortel, matzes, ‘Brogo’ kosjere magarine, snoepjes zonder gelatine, zoete gember- en oreadebolussen, zoute meikaas, gefillte fisch, vleeswaren zoals Amsterdamse ossenworst, pekelvlees en runderlever en andere kosjere levensmiddelen. Veel producten, zoals wijn, ingeblikte groente en Jaffa-sinaasappels, werden speciaal uit Israël geïmporteerd. Uit de hele regio kwamen klanten naar de winkel voor deze levensmiddelen. Midden jaren zestig kwam Clara, toen zij in Leiden studeerde, geregeld naar Den Haag om bij Mouwes haar kosjere producten te kopen.

Advertentie van de firma Mouwe, ca. 1970 - collectie familie Mouwes

Advertentie van de firma Mouwe, ca. 1970 –
collectie familie Mouwes


Vooral in de week voor Pesach, het Joodse paasfeest, was het druk in de winkel. Een andere klant van Mouwes, die nu in Israël woont, schreef: ‘Voor ons was Mouwes in den Haag een plaats waar je voor Pesach lekkere ciroenzuurtjes kocht en matzes en pure hagelslag’.
Ben Mouwes herinnerde zich dat ze in de weken voor Pesach zeker driemaal tussen Amsterdam, waar de hoofdwinkel was gevestigd, en Den Haag heen en weer reden om de voorraden aan te vullen.

Een ontmoetingsplaats voor Joodse vrienden en bekenden
De sfeer in de winkel was ouderwets gemoedelijk. Als de kruidenier een telefoongesprek voerde, hielpen de klanten zichzelf. Het wisselgeld lag naast de kassa en op de toonbank stond de collectebus van het Joods Nationaal Fonds. De kruidenierswinkel was vooral het middelpunt van de Joodse gemeenschap van Den Haag en verre omgeving. Joodse klanten gingen nooit ‘even’ naar Mouwes. Het was een ontmoetingsplaats voor vrienden en bekenden, een vertrouwde plek om naar binnen te wandelen, met elkaar te praten en tegelijkertijd de boodschappen te doen. Bij het afscheid op vrijdagochtend wenste Isaac Mouwes steevast zijn klanten een ‘Gut sjabbes’ of ‘Shabbath sjalom’ toe.
De naam Mouwes boven de winkeldeur was voor iedereen duidelijk leesbaar. Dat de drie Hebreeuwse letters boven de naam stonden voor ‘kosjer’ wist alleen de Joodse klant.

(K)open op zondag!
Ook voor niet-Joodse Hagenaars was de winkel in het straatje achter C&A een begrip. Je ging naar deze buurtsuper in het centrum als je iets vergeten was op zaterdag. Het was immers gedurende vele tientallen jaren de enige winkel die op zondag was geopend, dat wisten Joodse én niet-Joodse Hagenaars. Niet voor niets hanteerde Mouwes de pakkende slogan ‘(K)open op zondag’ om klanten te werven.
Speciale klanten waren de daklozen. Zij zaten op zondagochtend al vroeg voor de winkel te wachten tot Ben Mouwes om tien uur de winkeldeur zou open. Aan deze klanten heeft hij talloze flesjes bier verkocht!

2 april 1993 sluiting van de winkel in Den Haag

Winkel van Mouwes op de hoek van de Gedempte Gracht en de Bezemstraat, omstreeks 1985 - foto I.B. van Creveld

Winkel van Mouwes op de hoek van de Gedempte Gracht en de Bezemstraat, omstreeks 1985 –
foto I.B. van Creveld

Toen in Den Haag de Joodse klantenkring terugliep, de panden aan de Gedempte Gracht gesloopt dreigden te worden en bovendien de winkels in Scheveningen en Kijkduin grote concurrenten op de zondag werden, achtten Ben en zijn broer Chai de tijd gekomen om te stoppen met de winkel en uit te kijken naar iemand die in Den Haag de zaak zou willen voortzetten. Na de aankondiging van Paul Jacobs een kosjere winkel in Mariahoeve te willen openen, was de beslissing tot het sluiten van de winkel aan de Gedempte Gracht snel genomen.
De Amsterdamse vestiging van Mouwes bestaat nog steeds. Deze winkel is thans gevestigd in de Kastelenstraat 261.

—————————-
Met dank aan Ben Mouwes en de vele voormalige klanten van Mouwes in Den Haag die aan mij hun herinneringen aan de winkel hebben verteld of gemaild.
—————————-