Dick Houwaart (1927-2016), journalist, geschiedschrijver over Joods Den Haag

FacebooktwitterredditpinterestlinkedinmailFacebooktwitterredditpinterestlinkedinmail

Dick Houwaart (1927-2016), journalist en geschiedschrijver over Joods Den Haag –
foto www.niw.nl

Donderdag 22 december overleed Dick Houwaart. Hij was journalist, directeur Voorlichting van het ministerie van Binnenlandse Zaken en de auteur van meer dan veertig boeken, waaronder het voor de historie van Joods Den Haag nog steeds belangrijke boek ‘Kehillo Kedousjo Den Haag. Een halve eeuw geschiedenis van Joods Den Haag’.
Ronny Naftaniel schreef een herdenkingsbericht over Dick Houwaart.

Door Ronny Naftaniel

Begin april van dit jaar schreef Dick Houwaart in Vrijzichtmagazine onder de kop “Volksverlakkerij loont bij de stembus” een vernietigend commentaar over het Oekraïne referendum. Met bijna profetische visie vond hij dat premier Rutte de stembusuitslag beter kon negeren, immers 70% van de kiezers was niet komen opdagen. Referenda kunnen beter worden afgeschaft.

Dick Houwaart kon zich soms zo heerlijk opwinden. Hij was nooit te beroerd om een duidelijke mening te verkondigen, vooral niet als het om de ‘Joodse zaak’ ging. In zijn lange werkzame leven heeft hij tientallen boeken en artikelen over Joodse (en andere) onderwerpen geschreven en talrijke bestuursfuncties bekleed. Door Dick Houwaarts overlijden in zijn woonplaats Enschede op 22 december – hij werd 89 jaar- is aan deze indrukwekkende reeks een definitief einde gekomen.

Voor mij was Dick Houwaart een toonbeeld van maatschappelijke betrokkenheid en een invloedrijke leermeester. Toen ik in 1976 bij CIDI kwam werken als ‘hoofdmedewerker’ was hij lid van het CIDI- bestuur. Houwaart had een enorme ervaring op het gebied van communicatie en voorlichting. Hij was onder meer journalist bij de Nieuwe Haagsche Courant, het Dagblad van het Oosten en de Amersfoortse Courant. Zijn zeer herkenbare stemgeluid was jarenlang te horen bij het radio journalistenforum van de VARA “Bij nader inzien”. Bovendien was hij hoofdredacteur geweest van het televisie nieuwsprogramma van de NCRV “Attentie”. In zijn CIDI-periode bekleedde Houwaart de positie van directeur Voorlichting van het ministerie van Binnenlandse Zaken, waar hij tot zijn vervroegde uittreden in 1989 zou blijven.

In die beginjaren vond ik het prettig om in een trui naar mijn werk te gaan. Daaraan zal hebben bijgedragen dat CIDI gehuisvest was in een slecht verwarmd gebouwtje in de Bagijnestraat in Den Haag, waar ik met een emmer op het bureau zat als het hard regende. Maar voor Dick Houwaart speelde dat alles geen rol. Hij adviseerde me wat vaker een jasje aan te trekken, want zo wist hij; “de revolutie gaat gehuld in een pak en een das ”. Hij bleek wel wat in me te zien en ik werd uitgenodigd een bijdrage te schrijven in zijn bundel “Mijn Jodendom”. Toen in 1980 Bob Levisson als directeur van CIDI vertrok, was ik zijn gedoodverfde opvolger. Maar de toenmalige voorzitter van het bestuur, David Simons, was daar toch niet geheel zeker van. Daarom consulteerde Simons Dick Houwaart, die hem overreedde met de woorden: “die jongen heeft het heus wel in zich”.

Ik was dan ook geroerd om op mijn afscheid bij CIDI drie jaar geleden Dick Houwaart weer te ontmoeten. Hij was nog het enige in leven zijnde bestuurslid van het eerste uur. Ondanks zijn 86 jaren en slechter wordende ogen had hij de lange reis uit het Oosten naar Den Haag ondernomen. Hij vertelde me hoe trots hij was op zijn CIDI- bestuurslidmaatschap. In het NIW verwoordde Houwaart dit aldus: “We waren een van de eerste CIDI organisaties ter wereld en moesten alles zelf uitvinden. Het was echt een pionierstijd. We stuurden een keer per week onze informatiebrief. Een A4-tje dat we door een stencilapparaat moesten halen, draaiend met de hand. Dat het CIDI ooit zo bekend zou worden hadden we toen niet kunnen dromen”.

Dick (Dirk Franciscus) Houwaart werd op 9 oktober 1927 in Den Haag geboren, als zoon van de Joodse Helena Pronkhorst en de katholieke Dirk Franciscus Houwaart –
Haags Gemeentearchief, bevolkingsregister

Dick Houwaart bekleedde nog veel meer functies op Joods gebied. Hij was voorzitter van het Genootschap Nederland Israel in Almelo en Den Haag, voorzitter van de Anne Frank Stichting, secretaris van de Maatschappij tot Nut der Israëlieten en jarenlang columnist in het NIW. Waar kwam die diepe Joodse betrokkenheid eigenlijk vandaan? Dick was een kind van een Joodse moeder en niet Joodse vader. Door dit gemengde huwelijk overleefden hij, zijn zusje en zijn moeder de Tweede Wereldoorlog. De 10 broers en zusters en de talrijke neefjes en nichtjes van zijn moeder werden allen door de nazi’s vermoord. Het vormde voor een eeuwig durend verdriet. Om het lot van de vernietiging te ontgaan liet zijn moeder haar kinderen in 1943 Protestants dopen. Na de oorlog koos Dick aanvankelijk vol overgave het pad van het christendom. Hij werd actief bij de politieke partij de Christelijk Historische Unie waar hij redacteur van het partijblad werd en gemeenteraadslid in Amersfoort. Dat leverde een hoop spanningen op, want Dick had een rebelse inborst (al in de oorlog hadden hij en zijn moeder verzetswerk verricht) en hij behoorde ‘tot de radicale linkse vleugel’ van die partij. Hij was er de man niet naar om zich de wet te laten voorschrijven. Dat bleek ook uit de vele journalistieke functies die hij vervulde. Capabel, maar ook zo principieel, dat er in die jaren nogal wat conflicten rondom zijn persoon ontstonden.

In de eerder genoemde bundel “Mijn Jodendom” beschreef Dick Houwaart zijn christelijke periode als volgt: “Een nieuw leven als Christen leek me beter, veiliger en aangenamer ook. (…) Voor de tweede keer dook ik onder. In de oorlog had ik menigmaal onder de grond verborgen gezeten. Na de oorlog dook ik opnieuw onder, omdat ik dacht, en dat denk ik nog soms, dat het Jood-zijn gevaar oplevert”. Een incident in zijn persoonlijke leven, gevolgd door een reis naar Israel deed Houwaart terugkeren naar zijn Joodse wortels. “Door na de oorlog voort te gaan met onderduiken, hielp ik legaal mee het werk dat Hitler was begonnen af te maken. Ik schrok van de ontdekking die ik deed, dat ik een wegbereider zou kunnen zijn voor de verdwijning van het Joodse volk. De weg naar assimilatie was een andere weg naar vernietiging “. In Israel hervond Dick Houwaart zijn Joodse leven. “Israel is de slagader van mijn Joodse leven. En het Jodendom zorgt voor de warme harteklop”. In zijn herwonnen enthousiasme sleepte hij Willy Mallee, met wie hij 60 jaar getrouwd was, mee. Ze werd joods en zette zich onder meer in voor de Joodse gemeente Den Haag.

Tot innerlijke rust gekomen door zijn terugkeer naar de nooit te verloochenen afkomst heeft Dick Houwaart de Joodse Gemeenschap verrijkt met een aantal publicaties van grote betekenis. Zo verzorgde hij de geannoteerde heruitgave van het ‘Joodse Weekblad’, het orgaan van de Joodse Raad, dat van 11 april 1941 tot september 1943 verscheen. Je krijgt hierin een overzicht van de perfide manier waarop de Nazi’s de Joden op hun eigen vernietiging aan het voorbereiden waren. Over de Joodse gemeenschap in zijn geboortestad Den Haag schreef hij ‘Kehillo Kedousjo Den Haag. Een halve eeuw geschiedenis van Joods Den Haag’.

Over de Joodse gemeenschap in zijn geboortestad Den Haag schreef Dick Houwaart ‘Kehillo Kedousjo Den Haag’, een halve eeuw geschiedenis van Joods Den Haag’.

In zijn briefwisseling met Lody van de Kamp ‘Als de mezoeze maar goed zit’ komt hij tot kritische beschouwingen van Jodendom en vooral christendom. Hoe ouder Dick werd, hoe meer hij er van overtuigd raakte dat het christendom niets aan het Jodendom te bieden heeft. In 2003 verscheen zijn boek: ‘Het beloofde land , theocratie, democratie, zionisme en de toekomst van Israel’, waarin hij de missie en het joodse karakter van Israel kritisch analyseert. Hij prijst Israel daarin vanwege zijn vele successen, maar ontkent de rol van het land als het religieuze centrum van de Joodse wereld.

Er is een boekenkast vol te vullen met Dick Houwaarts kennis en commentaren. Maar dat is niet alleen waarom zijn overlijden zo’n verlies is. Dick was een warm mens, die zijn emoties wist om te zetten in een strijdbare levenshouding. Hij was ook een heer, die geloofde in de overtuigingskracht van het woord, een eigenschap die in deze samenleving van hatemails en beledigingen van de ander steeds zeldzamer wordt. Hij werd een ultieme overwinnaar op het nazisme. Kortom, mijn vriend en leermeester Dick Houwaart was een mensch. Zijn nagedachtenis zij ons tot zegen.

Het herdenkingsbericht is op 25 december 2016 verschenen op de website van het NIW en met toestemming van Ronny Naftaniel overgenomen op de website van de Stichting Joods Erfgoed Den Haag.