Het gezin De Groot-Allegro, gefilmd in 1941

FacebooktwitterredditpinterestlinkedinmailFacebooktwitterredditpinterestlinkedinmail

Door Helga Meijer en Raymund Schütz

Inleiding

Wie herkent deze kinderen?

Op donderdag 4 november 2021 deed het Haags Gemeentearchief een bijzondere oproep: ‘Wie herkent de mensen op deze filmbeelden?’
Het leidde tot veel reacties van het publiek die het mogelijk hebben gemaakt de mensen in het filmpje te identificeren. Het gaat om de leden van een Joods gezin: Barend Sander de Groot (4 augustus 1907) en Eva de Groot-Allegro (26 september 1913) met hun dochters Anna Thea (2 december 1937) en Theodora Anna (16 januari 1940). Het gezin werd op 9 maart 1943 uitgebreid met een derde dochter, Finna Frieda, die tijdens het maken van de film nog niet was geboren. De film is vermoedelijk gemaakt in de zomer van 1941. Het hele gezin is op 11 juni 1943 in kamp Sobibor vermoord.

Het filmpje is te zien bij Omroep West: link naar het filmpje

Wat zien we?

Op de tien minuten durende film zien we een moeder met twee kleine meisjes. Ze zijn thuis en soms zie je nog een andere persoon met een schort aan. Moeder draagt een bril, de meisjes zijn ongeveer vier en een jaar oud. Op een gegeven moment gaat moeder met beide dochters en het kindermeisje op stap. Ze lopen van hun huis naar de stoffenzaak S.J. de Groot. Daar staat een man in de deur. Een van de dochters kust de man. Later zien we de twee meisjes en hun moeder weer thuis. Er is dan ook nog een ander meisje te zien, waarschijnlijk een vriendinnetje. De film eindigt met het echtpaar in de winkel aan het werk.

Gedempte Burgwal in 1939 – foto H.A.W. Douwes, collectie Haags Gemeentearchief

Het gezin van Barend en Eva de Groot-Allegro

Het gezin woonde aan de Gedempte Burgwal 8b in Den Haag. Ze woonden daar nog niet zo lang want het huis werd in 1938 gebouwd. Barend Sander had de zaak van zijn vader Sander Jacob de Groot overgenomen en werkte er samen met zijn vrouw Eva. Op het filmpje is te zien dat de winkel goed loopt want er zijn veel klanten binnen. De zaak was gevestigd op de hoek van de Gedempte Gracht en de Wagenstraat. Het dagmeisje werd via de krant gezocht, het kindermeisje voor dochters Anna en Thea was er al aanwezig.

Advertentie in de krant voor een dagmeisje

Kaarten van de Joodsche Raad uit de Arolsen Archives

Hieronder de scan van Joodsche Raad kaart (Arolsen Archives) van Barend Sander de Groot, met daarop vermeld de gezinsleden. Hij werkte enige tijd voor de Joodsche Raad in Den Haag op de afdeling estafette (de koeriersdienst) en Hulp aan Vertrekkenden (taak: ‘degenen die naar de Arbeidsdienst in Duitsland vertrekken, met raad en daad bij te staan’). Op 21 april 1943 vond registratie in kamp Vught plaats en op 7 juni 1943 overbrenging naar kamp Westerbork. Vanuit daar werd het hele gezin, op 8 juni 1943, vanuit Westerbork gedeporteerd en op 11 juni 1943 in Sobibor vermoord. Barend Sander was toen 35 jaar, zijn vrouw Eva was 29 jaar, dochter Anna was 5 jaar, Theodora was 3 jaar en Finna  was 3 maanden.

Kaart van de Joodsche Raad met daarop de transportdatum uit Westerbork van het gezin van Barend Sander de Groot. Bron: Arolsen Archives

Wat we verder hebben kunnen vaststellen is dat de familie nog een poging heeft gedaan niet op transport te gaan. Er is nog een tweede kaart van Barend Sander de Groot en daarbij wordt Nico Sommeling vermeld als contactpersoon. Sommeling was een Haagse busondernemer die in de buurt woonde: Gedempte Burgwal 19A. Niet-Joodse vrienden, bekenden of zakenrelaties werden vaak benaderd om financiële zaken af te wikkelen van mensen die in Westerbork vastzaten.
Op de kaart staat vermeld: “JR [Joodsche Raad Den] Haag copie 1 doorgeven aan CA [Contact Afdeling] Wbork wegens Sperrung door SS-Stbf [Sturmbannführer] Fischer.” Dat was Franz Fischer, de fanatieke nazi die verantwoordelijk was voor de deportatie van de Joden uit Den Haag.

 

Uit de notities op de kaart blijkt dat het bewijs van de Sperre (het uitstel van transport) is te laat in Westerbork aangekomen. Dan lezen we verder: “12/6/43: Notaris de Reede & Brants, Haarlem: volmacht van 1) d.d. 7/6/43 t.b.v. Nico Sommeling, Ged. Burgwal 19A, Den Haag”. Waarschijnlijk is er door de familie De Groot betaald voor de vrijstelling. Tevergeefs: de volmacht is van 7 juni en bereikte de familie te laat. De deportatie van Westerbork naar Sobibor vond plaats op 8 juni.

Onderzoek naar nog levende familieleden

We hebben verder ook nog onderzoek gedaan naar overlevenden van deze familie. Eva de Groot-Allegro had een broer; Machiel Allegro. Hij overleefde samen met zijn vrouw Greta Blok concentratiekamp Bergen-Belsen, omdat hij kleine klusjes deed in het kamp voor de nazi’s. In juli 1946 kregen ze een dochter: Thea. Zij werd in Den Haag in het Westeinde Ziekenhuis geboren. Daarna emigreerde dit gezin naar New York. Greta overleed in 1983 en Machiel overleed in 1988. We belden naar het telefoonnummer van Thea Allegro in New York. Haar man David nam op en vertelde dat Thea overleed in 2020 en daarmee zijn er geen nabestaanden meer aan de kant van de familie van Eva.
De vader van Barend Sander was Sander Jacob De Groot (23 maart 1875), hij was van beroep koopman in stoffen. Hij is in Den Haag op 9 november 1941 overleden op 66-jarige leeftijd. Zijn moeder is Naatje De Groot-Hakker. Naatje is in 1941 op eigen initiatief opgenomen in de Ramaerkliniek van 23 oktober 1942 tot 27 november 1942 en kliniek Oud-Rosenburg van 27 november 1942 tot 18 februari 1943. In feite was zij daar ondergedoken. Op 18 februari 1942 is zij op bevel van de Sicherheitspolizei tegen het medisch advies (‘niet hersteld’) weggevoerd. Op 19 februari 1943 werd zij in Westerbork geregistreerd. Zij werd op 2 maart gedeporteerd naar Sobibor en daar direct na aankomst op 5 maart 1943 vermoord.
Barend Sander de Groot had nog twee broers: Mozes de Groot en Jacob de Groot en een zus Fijtje De Groot. Allen zijn vermoord in de concentratiekampen.

Hoe nu verder?

De naam van het kindermeisje op de film en die van het vriendinnetje van Anna de Groot zijn niet bekend. Hieronder staan zij op de foto’s afgebeeld. En verder weten we nog steeds niet hoe de filmer, Maurits van Kleef, en het gezin de Groot elkaar kenden. Weet u iets hierover? Misschien is er ook nog familie van de busondernemer Nico Sommeling die iets weet van dit verhaal?
Wilt u in dat geval contact opnemen met de conservator audiovisueel van het Haags Gemeentearchief: Helga Meijer via helga.meijer@denhaag.nl

Onbekend meisje links en Anna de Groot rechts

 

Kindermeisje van de familie Barend Sander de Groot

Tot slot

Het Haags Gemeentearchief neemt contact op met het Herinneringscentrum Westerbork en het digitaal Joods monument, zodat men daar de beelden kan gebruiken om de slachtoffer-gegevens een gezicht te geven. Met dank aan iedereen die heeft meegezocht en gereageerd, in het bijzonder: Margreet Brouwer, Tommy Hamelink, Saskia Mosies en Sandra Ramaker. Dit is een aangepaste versie van de tekst die op 8 november 2021 werd gepubliceerd op de website van het Haags Gemeentearchief.

Externe bronnen voor onderzoek:
Home – Netwerk Oorlogsbronnen
Joods Monument
Internationales Zentrum über NS-Opfer – Arolsen Archives (arolsen-archives.org)
Oorlogsgravenstichting
Delpher

Literatuur
Merijn Bolink , Corien Glaudemans, Corry van Straten, De patiënten en Joodse onderduikers bij de Stichting Rosenburg (klinieken Oud-Rosenburg en Ramaer-kliniek) en bij de Stichting Bloemendaal tijdens de Tweede Wereldoorlog (Den Haag, De Nieuwe Haagsche 2017) zie voor informatie over dit onderzoek: onderaan de pagina kunt u het onderzoek downloaden