Scheveningseweg Grafmonument Samuel Verveer, ca. 1890.
Alexander Polak, winkelier in katoen en zijde aan het Spui, kreeg op 21 januari 1694 toestemming van de Raden en Rekenmeesters van de Domeinen van Holland en West-Friesland op een stuk grond aan de Scheveningseweg een Joodse begraafplaats in te richten voor de Joodse gemeente in Den Haag. Deze begraafplaats werd in het begin zowel door de Asjkenazische of Hoogduitse, als de Sefardische of Portugese gemeente gebruikt. In 1710 werd de begraafplaats officieel gedeeld. In de achttiende en negentiende eeuw is de begraafplaats een aantal malen uitgebreid. De (Asjkenazische) Nederlands Israëlitiesche Gemeente kreeg in 1906 een eigen begraafplaats aan Het Kerkehout 7 in Wassenaar.
De entree van de begraafplaats in Scheveningen
Aan weerszijden van het hek bij de entree van de begraafplaats zijn twee stenen met Hebreeuwse letters geplaatst. Hierop staan de initialen van de namen van zowel de Asjkenazische als de Sefardische gemeente: rechts CH.D. afkorting van Chonendal of Honendal, de naam van de Sefardische gemeente en links de afkorting A.J. , Adas Jessurun of Adat Jesjoeroen, de naam van de Asjkenazische gemeente. De geschiedenis van deze gemeenten staat beschreven op deze website op de pagina ‘De eerste Joden in Den Haag’.
3000 grafstenen
Scheveningseweg Joodse Begraafplaats, ca. 1981.
Op de begraafplaats liggen ongeveer 9000 mensen begraven, waarvan er ongeveer 3000 een grafsteen hebben. Op de begraafplaats staan elf eeuwenoude eiken. De oudste grafsteen is uit 1697 van de oprichter van de begraafplaats Alexander Polak (ook genaamd Zuskind Pos). Deze steen is door nazaten in 1866 vernieuwd. Het oudst aanwezige Portugese graf dateert van 1699 en is van Jacob Israel Mello, chazan (voorzanger) van de Sefardische gemeente Beth Jacob. Opvallend is de graftombe waarin de Haagse schilder Salomon Verveer (1813-1876) is begraven. De beide Portugese gemeenten Beth Jacob en Honendal bouwden in 1737 op het terrein een bakstenen metaarhuisje dat dient voor het ‘reinigen’ van de doden.
Portugese beheerderswoning uit 1768
De Portugese beheerderswoning op de begraafplaats dateert van 1768. Op de begraafplaats stond ook de beheerderswoning met het metaarhuisje van de Asjkenazische Joden. Dit gebouw is in 1930 wegens de vervallen staat gesloopt. De stenen muur om de begraafplaats dateert uit de 19de eeuw en het begin van de twintigste eeuw.
In de oorlog zijn verschillende stenen op de begraafplaats beschadigd, onder meer door de aanleg van loopgraven. Ook door een Britse bom die op 10 december 1944 op de begraafplaats neerkwam, zijn verschillende stenen vernield.
1987-1988 Grote restauratie
In de periode 1987-1988 onderging de begraafplaats aan de Scheveningseweg een omvangrijke restauratie. Bij de afsluiting van de restauratie plantte dr. Dick Dolman, de toenmalige voorzitter van de Tweede Kamer, op 19 juni 1988 één van de twee moerbeibomen op de begraafplaats. De moerbeiboom heeft een ereplaats in de symboliek van de Joodse traditie. De tora wordt ook de ‘boom des levens’ genoemd en de mens zelf is een ‘boom des velds’. Achter deze symboliek schuilt het besef dat leven en alle cultuur uiteindelijke afhankelijk zijn van planten. In de muur van het metaarhuisje kwam een gedenksteen ter herinnering aan de restauratie. Over de restauratie en de geschiedenis van de begraafplaats verscheen in 1992 een publicatie van de Afdeling Monumentenzorg van de gemeente Den Haag die online raadpleegbaar is. De begraafplaats is een rijksmonument.
Een lijst met namen van de personen die zijn begraven op de Joodse begraafplaats aan de Scheveningseweg is opgenomen op de website van de Stichting tot Behoud van de Joodse Begraafplaats te ‘s-Gravenhage.
Link naar de website van de Stichting tot Behoud van de Joodse Begraafplaats te ‘s-Gravenhage: http://joodsebegraafplaats.nl/
Twee begraafplaatsen van de Liberaal Joodse Gemeente in Rijswijk
Aan de Eikelenburglaan 7 in Rijswijk ligt sinds 1990 de begraafplaats van de Liberaal Joodse Gemeenten (LJG) van Den Haag en Rotterdam. De Stichting Beth Hachaim beheert de begraafplaats. Al voor de Tweede Wereldoorlog werden leden van de voorloper van de LJG in Rijswijk begraven. Op de begraafplaats Oud-Rijswijk aan de Churchillaan in Rijswijk zijn de oudste graven te vinden. Er liggen daar zeventien graven binnen een haag vlakbij het monument voor de gesneuvelden van de strijd om Ypenburg in mei 1940.
