nieuwe Gids van Joods erfgoed in Nederland

FacebooktwitterredditpinterestlinkedinmailFacebooktwitterredditpinterestlinkedinmail

publication-625Op donderdagmiddag 26 april presenteerden auteurs Paul Vigeveno en Jan Stoutenbeek in het Joods Historisch Museum hun ‘Gids van joods erfgoed in Nederland’. Per streek en plaats schrijven zij over honderden gebouwen, monumenten, plekken of objecten die te maken hebben met de joodse cultuur, religie en geschiedenis in Nederland

Een gids voor Joods Nederland

Paul Vigeveno en Jann Stoutenbeek beschrijven uitvoerig de geschiedenis van vele Joodse gemeenschappen in Nederland. De verhalen zijn rijk geïllustreerd met foto’s, plattegrond en oude prenten. Ook buiten Amsterdam kende Nederland vele Joodse gemeenschappen. Vele zijn na de Tweede Wereldoorlog verdwenen, maar in verschillende steden zoals Den Haag, bestaan ze nog steeds.

In hun boek besteden de auteurs niet alleen aandacht aan bestaande synagogen, maar ook aan kleine verdwenen dorpssjoelen zoals die van Brielle, of aan een tot theater omgebouwde synagoge zoals die van Den Bosch. Ook de lokale economie van veel steden wordt in dit boek beschreven.

Naslagwerk voor Joods Den Haag

Portugese synagoge Honendal aan de Prinsessegracht in Den Haag, 1729 - Philips Jan Caspar, Collectie Joods Historisch Museum.

Portugese synagoge Honendal aan de Prinsessegracht in Den Haag, 1729 –
Philips Jan Caspar,
Collectie Joods Historisch Museum.

Aan Den Haag besteden de auteurs veel aandacht. Maar liefst 25 pagina’s worden in het boek voor de hofstad ingeruimd. Soms staan de schrijvers stil bij een plaquette die herinnert aan een verdwenen gebouw met een bewogen geschiedenis, zoals Salomo’s Tempel in de Sint Jacobstraat 1, waar de geleerde Tobias Boas woonde of bij de Salomo’s Tempel, Sint Jacobstraat 1 of bij de plaquette op de Paviljoensgracht, waar voor de oorlog het Joodsch Tehuis was gevestigd. In de oorlog wees de Duitse bezetter dit pand aan als verzamelplaats voor de Joden die werden gedeporteerd. Vanuit het huis gingen zij lopend of met tram 13 naar het station Staatsspoor, van waar zij naar Westerbork werden gevoerd.

In het boek krijgt de architectuurgeschiedenis van vele Haagse gebouwen ruime aandacht, maar de auteurs schrijven ook sociale en economische geschiedenis, zoals in de bijdragen over het Van Ostade-hofje of die over de Staalbankiers in de Lange Houtstraat 8 en de bankiersfirma Lissa & Kann, Lange Vijverberg 11–13, waarbij de rol in de stichting van Tel Aviv door Jacob Kann niet is vergeten. Zelfs voor het nieuwe culturele Chaj-centrum van de Nederlands Israëlietische Gemeente van Den Haag in de Spaarwaterstraat is aandacht in de gids.

Er is veel verdwenen in Den Haag, maar het bewaard gebleven Joodse erfgoed belonen de schrijvers met twee sterren, alleen Amsterdam krijgt een ster meer.

Conclusie: deze informatieve gids verdient een plaats in de boekenkast van iedereen die het Joods cultureel erfgoed een warm hart toedraagt.

Graf van Tobias Boas op de Joodse begraafplaats aan de Scheveningseweg

Graf van Tobias Boas op de Joodse begraafplaats aan de Scheveningseweg

Overzicht van in de gids beschreven monumenten en plaatsen in Den Haag

1 Esnoga, Prinsessegracht 26
2 Staalbankiers, Lange Houtstraat 8
3 Bankiersfirma Edersheim, Plein 20
4 Maquette De verdwenen Joodse buurt, Stadhuis, Spui 70
5 Woonhuis Alexander Polak, hoek Spui 149/Gedempte Gracht 683
6 Monument synagoge Voldersgracht, De Passage onder C&A
7 Rabbijn Maarsenplein, Joods Kindermonument / Plaquette Rachel weent over haar kinderen /Gedenkteken Davidster
8 Plaquette Salomo’s Tempel, Sint Jacobstraat 1
9 Hoofdsynagoge Wagenstraat, Wagenstraat 103
10 Stille Veerkade, Tefereth Israël (nr 16) / Het Joods Weeshuis (nr 20) / woonhuis rebbe Beer (nr 24)/woonhuis opperrabbijn Tal (nr 32)
11 Spinozahuis, Paviljoensgracht 74
12 Plaquette Joodsch Tehuis, Paviljoensgracht 31
13 Joods Weeshuis, Raamstraat 45
14 Prinsegrachtziekenhuis, Prinsegracht 65
15 De Bijenkorf, Gedempte Gracht 28
16 Modehuis Gerzon, Venestraat 36–48

Voormalig Joods Weeshuis Raamstraat 45 (1880-1932) - foto uit 2011

Voormalig Joods Weeshuis Raamstraat 45 (1880-1932) –
foto uit 2011

 

17 Maison de Bonneterie, Gravenstraat 2
18 Lissa & Kann, Lange Vijverberg 11–13
19 Pulchri Studio, Lange Voorhout 15
20 Diligentia, Lange Voorhout 5
21 Cidi, Jagerstraat 4
22 Museum Mesdag, Laan van Meerdervoort 7F
23 Begraafplaats Scheveningseweg, Scheveningseweg 21A
24 Eerste liberale synagoge, Stadhouderslaan 12
25 Sjewes Achiem, Havenkade 19; Beth Israël, Harstenhoekweg 44, Scheveningen
26 Sjoel naoorlogs bejaardentehuis, Doorniksestraat 152
27 Mr. L.E. Visserhuis, Theo Mann-Bouwmeesterlaan 75
28 Madurodam, George Maduroplein 1
29 Joods Bejaardentehuis, Neuhuyskade 92–94
30 Synagogecomplex Adas Jesjoeroen, Cornelis Houtmanstraat 11; Centrum voor Haagse Jiddisjkeit Chaj, Spaarwaterstraat 200
31 Begraafplaats Wassenaar, Het Kerkehout 7
32 Joods Weeshuis, Pletterijstraat 66
33 Beis Jisroeil, Van Limburg Stirumstraat 45
34 Van Ostadewoningen, Van Ostadestraat
35 Voormalig Joods Lyceum, Fischerstraat 135
36 Begraafplaats liberale gemeente, Eikelenburglaan 7, Rijswijk

Jan Stoutenbeek en Paul Vigeveno, Gids van joods erfgoed in Nederland (Amsterdam 2016)
496 pagina’s; €39,99