Postzegelhandel Manuskowski in de Wagenstraat

In 1925 kocht Abraham Mozes Manuskowski een winkel naast de Grote Synagoge aan de Wagenstraat 105. Daar vestigde hij zijn Postzegelhandel Manuskowski. Nog steeds draagt de postzegelhandel op dit adres de naam Manuskowski.

Vluchtelingen uit Rusland
Wolf Manuskowski verruilde in 1895 het toen in Oost-Europa heersende antisemitische klimaat voor het in dat opzicht tolerantere Den Haag. In zijn nieuwe woonplaats stichtte hij met Thérèse Friedmann een groot gezin, bestaande uit negen kinderen.

Filatelistisch expert
Hun zesde kind, Abraham Mozes, raakte gefascineerd door postzegels en begon met de aanleg van een verzameling. Waren het de brieven met vreemde zegels van familieleden uit het verre Rusland? Het was duidelijk dat hij al in zijn jeugd een passie voor postzegels had. In 1922, toen hij achttien jaar oud was, bleek zijn hobby inmiddels te zijn uitgegroeid tot een professioneel bedrijfje waarmee brood viel te verdienen. Vanuit zijn ouderlijk huis in de Nieuwe Molstraat 43 startte Abraham een postzegelhandel waarheen filatelisten de weg wisten te vinden. Ook op het nieuwe woonadres van zijn ouders in de Wagenstraat 92 handelde hij vanuit huis.

Al snel waren de collectie en de klandizie dusdanig gegroeid dat het tijd werd uit te kijken naar een eigen winkel. De keuze viel in 1925 op een leegstaande winkel in de Wagenstraat 105, pal naast de Grote Synagoge. In dat jaar liet Abraham Manuskowski zich ook als postzegelhandelaar inschrijven bij de Kamer van Koophandel.
De specialistische kennis van Abraham Manuskowski werd geroemd. Verzamelaars kwamen speciaal naar zijn zaak voor bijzondere zegels. In 1930 trouwde hij met de Duitse Liebchen (Lucie) Adler. Het echtpaar woonde achter de postzegelzaak.

Nazi-Duitsland en de Tweede Wereldoorlog
Mogelijk door zijn Duitse familie of door Duits-Joodse klanten begreep Abraham al snel de ernstige situatie in Duitsland na de komst van het naziregime in 1933. In 1934 lieten hij en zijn echtgenote zich tot Nederlander naturaliseren. Na de Kristallnacht in november 1938 heeft Abraham Manuskowski geprobeerd een Joods gezin in Duitsland te redden. Hij slaagde daarin slechts ten dele. Dankzij zijn bemiddeling mocht het 8-jarige meisje Doris Mathias mee met de kindertransporten naar Engeland en heeft zij zo de oorlog overleefd.

De bloei van de postzegelonderneming kwam in 1940 tot een abrupt einde na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. Vernielingen en agressie in de Joodse buurt tussen de Wagenstraat en het Spui in Den Haag door NSB’ers en andere nazi-sympathisanten hebben Manuskowski in 1941 waarschijnlijk doen besluiten woning en winkel te verlaten. Een belangrijk deel van zijn postzegelcollectie wist hij veilig onder te brengen. Met zijn vrouw Lucie woonde hij in de oorlogsjaren korte tijd in Voorburg en in 1943 dook hij met haar onder bij de voormalige politieagent Albert van Min in de Jan van Rodestraat 105 in Moerwijk. Deze politieman was eveneens een verwoed postzegelverzamelaar.

Een nieuwe start na de oorlog
Na de oorlog bleek dat van het grote gezin Manuskowski alleen Abraham en Lucie de oorlog hadden overleefd. Van de familie van de moeder van Abraham was nog slechts achternichtje Fia in leven. Zij werd ondergebracht bij Abraham Manuskowski. De woonruimte achter de winkel was te klein voor drie personen. Daarom betrokken de familieleden een nieuwe woning aan de Nassau Odijckstraat 49. In 1957 verhuisde het gezin naar de Paulinastraat 55.

 

De postzegelhandel aan de Wagenstraat 105 opende na de oorlog opnieuw de deuren. De start was zwaar. Maar na de eerste moeilijke jaren ging de postzegelzaak, vermoedelijk door de enorme filatelistische kennis van Manuskowski, goed lopen. Een bijzonder moment vond plaats in 1950. In dat jaar stelde Yitzhak Ben-Zvi (1884-1963), de tweede president van de nieuwe staat Israël, Manuskowski aan als afgezant voor de Benelux voor de alleenverkoop van Israëlische zegels.
De winkel was net als voor de oorlog op sabbat gesloten en op zondagochtend geopend. Alleen in de wintermaanden konden klanten de winkel ook op zaterdagavond bezoeken. Oudere filatelisten en ook pleegdochter Fia Friedmann, die sinds 1958 bij Tel Aviv in Israël woont, vertelden dat het huidige interieur van de winkel nog nagenoeg identiek is aan dat uit begin jaren vijftig. Fia werkte in haar vrije tijd vaak in de postzegelzaak. Ook Albert van Min, die Abraham en Lucie in de oorlogsjaren aan een onderduikadres hielp, was regelmatig achter de toonbank in de winkel te vinden.

Een grote inbraak
Een ramp overkwam Abraham Manuskowski in 1970, toen hij het slachtoffer werd van een grote diefstal. Uit zijn woonhuis en winkel werd in de nacht van 4 op 5 juli voor een bedrag van meer dan 40.000 gulden aan zeer waardevolle postzegels gestolen.
De grote inbraak bij Manuskowski was voor veel kranten voorpaginanieuws. De krant Het Binnenhof kopte op maandag 6 juli met grote letters: ‘Waarde 40.000 gulden. Tas met zeldzame postzegels van handelaar gestolen’ en schreef vervolgens: ‘Een brutale postzegelroof waarbij zegels tot een waarde van ruim veertigduizend gulden gestolen werden, heeft zich in de nacht van zaterdag op zondag voorgedaan in de woning van filatelist M.A. Manuskowski aan de Paulinastraat in Den Haag. In de woning werd behalve een tas met de kostbare zegels, een portefeuille met vijfhonderd gulden en een sleutelbos, die toegang tot de winkel van de postzegelhandel aan de Wagenstraat gaf, ontvreemd. Uit de winkel werden enige verzamelingen Nederland en Overzeese gebiedsdelen meegenomen en vijftig gulden uit de kassa.

Het was niet de eerste keer dat de zaak bezoek kreeg van inbrekers. Vorige week zaterdag al hadden inbrekers het toiletraampje geforceerd en de boel in het kantoortje overhoop gehaald. In de winkel, die afgesloten was, waren ze niet gekomen.
Afgelopen zaterdagnacht toen de heer en mevrouw Manuskowski in hun slaapkamer waren hoorden ze tot tweemaal toe de telefoon overgaan. De filatelist bresloot de hoorn niet op te nemen, omdat het al zo laat was. De volgende morgen ontdekte de filatelist dat uit het kantoortje achter zijn slaapkamer de tas, de sleutelbos en portefeuille ontvreemd waren. Alles lag voor voor het grijpen omdat de heer Manuskowski zoals hij altijd deed zondag nog even naar zijn zaak ging om alles te controleren.
Iedere dag nam hij de tas met zeldzame zegels mee naar huis.
“Dit keer was het toevallig niet zoveel. Er zaten vooral zegels uit Israël en Nederlandse koloniën in”, vertelt de verzamelaar. “We hebben helemaal niets gehoord. Mijn vrouw vond wel dat de slaapkamerdeur, die altijd een beetje aanstaat, iets meer toe stond”. De inbrekers zijn op een balkon aan de achterzijde van de woning via een bovenlicht naar binnen geklommen en verschaften zich via de sleutels, die ze in het kantoor vonden toegang tot de zaak. Uit de kassa werden alleen guldens en kwartjes meegenomen. Omdat de sloten zondag niet verwisseld konden worden, hebben twee man van de firma de gehele zondagnacht op de loer gelegen in de hoop dat de inbrekers zo brutaal zouden zijn om de sleutels nog eens te gebruiken. Dit gebeurde niet. Vandaag werden er nieuwe sloten op de deuren gezet. De heer Manuskowski is verzekerd.

“Toch heb ik liever mijn zeldzame zegels terug. Want ik ben nu niet meer de firma Manuskowski die juist de “moeilijke” zegels had”, zegt de gedupeerde filatelist.’

Manuskowski verkoopt de postzegelhandel
Ofschoon de collectie verzekerd was, kwam Manuskowski deze slag niet meer te boven. Hij verkocht in 1971 de winkel met als voorwaarde in het koopcontract dat de postzegelhandel aan de Wagenstraat de naam Manuskowski zou blijven dragen. De huidige eigenaar Jacques van Beek voert de naam van de beroemde postzegelhandel nog steeds.
Abraham Manuskowski overleed op 24 maart 1979 in het Joods Tehuis voor Bejaarden aan de Van Weede van Dijckveldstraat 6. Hij is begraven op de Joodse begraafplaats aan het Kerkehout in Wassenaar. Zijn echtgenote Lucie verhuisde na zijn dood naar het Zwitserse Zürich, waar zij in 1988 is overleden. Pleegdochter Fia Posen-Friedmann is nog in leven en vertelt met veel liefde over haar herinneringen aan haar oom Ab.

Met dank aan: Fia Posen-Friedmann, Jacques van Beek (huidige eigenaar van Postzegelhandel Manuskowski), Jan Vellekoop en Dio Glaudemans.

—————————-
Verder lezen

Corien Glaudemans, ‘Postzegelhandel Manuskowski in de Wagenstraat’, in: Den Haag Centraal
(14-4-2017) p. 6

Corien Glaudemans, ‘Postzegelhandel Manuskowski’, in: Filatelie 9 (2017) p. 528-529