Door Paul Wessels
Rehuel Lobatto, omstreeks 1845
Litho collectie Haags Gemeentearchief
Jeugd van Rehuel Lobatto
Rehuel (Cohen) Lobatto is de zoon van de makelaar Isaac Cohen Lobatto en Ribca da Costa. Rehuel is geboren in Amsterdam op 6 juni 1797, een jaar nadat de Joden in Nederland gelijke rechten verkregen. Hij is vernoemd naar zijn voorvader Rehuel Abraham Cohen Lobatto, geboren in 1590 te Amsterdam, waarvan de ouders waren teruggekeerd tot het Jodendom na hun vlucht uit Spanje.
Al op jonge leeftijd toonde Rehuel een bijzondere aanleg voor wiskunde, en kreeg hiervoor privéles bij Dr. Litwack. Daarnaast volgde hij wiskunde bij de hoogleraar Jean Henri van Swinden aan het Athenaeum Illustre, de voorloper van de Universiteit van Amsterdam. In Brussel kreeg hij verder les van de wiskundige, statisticus en sterrenkundige Adolphe Quetelet (1796-1864) met wie hij jarenlang correspondeerde over mathematische vraagstukken.
Begin van zijn loopbaan
De capaciteiten van Rehuel Lobatto werden ook de Nederlandse overheid opgemerkt. Op 19-jarige leeftijd kreeg Rehuel zijn eerste baan als klerk, toentertijd de gebruikelijke aanduiding voor ambtenaar, bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken en vervolgens op het Ministerie van Binnenlandse Zaken, waar hij hoofdinspecteur werd voor het ijkwezen. In 1838 werd hij naar Parijs gezonden om de nieuwe nationale standaarden van lengte en gewicht te laten maken op basis van de standaardmaten, die in Parijs waren opgeslagen.
Rehuel was ook statisticus. Hij was in de periode 1826-1849 redacteur van het officiële Statistische Jaarboek in Nederland en tevens secretaris van de Commissie voor Statistiek. Hij paste zijn kennis op dit gebied toe op de statistieken van de levensverwachting ten behoeve van de verzekeringsrisico’s voor levensverzekeringsbedrijven. Deze bedrijven waren sinds het begin van de negentiende eeuw opgericht. De toepassing van statistiek betreffende levensverwachtingen vormde de basis van de Actuariële Wetenschappen, waar tegenwoordig een universitaire opleiding voor bestaat. De jonge Rehuel ontving in 1834 een eredoctoraat van de Rijksuniversiteit van Groningen.
In Den Haag stichtte Rehuel zijn gezin
In verband met zijn werk bij de ministeries verhuisde Rehuel Lobatto in 1823 naar Den Haag, waar hij twintig jaar bleef wonen. Hij meldde zich als lid van de Portugeesch Israëlitische Gemeente. Een aantal jaren later benoemde het bestuur hem tot voorzitter van deze gemeente. Rehuel trouwde in 1825 met de Amsterdamse Clara de Léon. Zij kregen tien kinderen, waarvan een aantal jong overleden ten gevolge van de cholera epidemie, die in de jaren dertig van de negentiende eeuw in Nederland heerste. Zijn oudste dochter Rebecca trouwde in 1854 met Mozes Henriquez Pimentel, ook een actief lid van de Portugeesch Israëlitische Gemeente. Mozes was houtgravuregraficus. Onder invloed van zijn schoonvader bekwaamde Mozes zich in wiskunde en werd later wiskundeleraar, wiskundig adviseur bij het Ministerie van Financiën en uiteindelijk Adviseur voor Levensverzekering bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken.
Rehuel Lobatto –
Foto uit het ledenbestand van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen (KNAW)
Hoogleraarschap in Delft
De Koninklijke Academie ter opleiding van burgerlijke ingenieurs in Delft was een onderwijsinstelling voor burgerlijke ingenieurs, die begin 1842 werd gesticht met steun van koning Willem II. Rehuel was vanaf de oprichting hoogleraar in de wiskunde aan de nieuwe Academie, de huidige Technische Universiteit Delft. Hij was daarmee de eerste Joodse hoogleraar in Nederland. Langzaam betrokken Joden posities in het hogere echelon in Nederland als teken van de integratie van de Joden. Toen de Koninklijke Academie in Delft in 1863 opging in de Polytechnische School werd Lobatto aangesteld als honorair hoogleraar. Hij verhuisde in 1843 voor zijn werk vanuit Den Haag naar Delft, waar hij in een patriciërshuis aan de Oude Delft bewoonde.
Rehuel was lid van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen en een actief lid van het Wiskundig Genootschap. Lobatto was Ridder in de Orde van de Leeuw.
Overlijden – graf op de Joodse begraafplaats in Scheveningen
In 1866 overleed Rehuel (Cohen) Lobatto op 68-jarige leeftijd. Hij werd begraven op de Joodse begraafplaats aan de Scheveningseweg in Den Haag.
De Lobattostraat in de Haagse buurt Laakhaven-West is vernoemd naar Rehuel Lobatto.
Verder lezen
Gotthard Deutsch, E. Slijper, ‘Rehuel Lobatto’ in de Jewish encyclopedia
