De Stichting Joods Erfgoed Den Haag kreeg unieke historische films van filmmaker Mau Schaap. Hij en zijn echtgenote Bep Schaap-Bedak waren de eigenaren van de Roxy-bioscoop in de Boekhorststraat en de bioscoop Du Midi in het Bezuidenhout. Op basis van interviews en deze films maakte regisseur Arbel Eshet de documentaire ‘Door de lens van Mau Schaap – Joods Den Haag na de oorlog’.
Het Nationale Theater (Theater Na de Dam) had op woensdag 4 mei in de Koninklijke Schouwburg de voorstelling ‘De Laatste Getuigen – Joods in de oorlog en daarna’. Acteurs vertelden – in aanwezigheid van de laatste getuigen – de verhalen van de Joodse gemeenschap in Den Haag. De Duitse bezetting mondde voor velen uit in vervolging en deportatie.
Na de oorlog probeerde de kleine groep overlevenden zo goed als het ging de draad weer op te pakken. Maar hoe verder te leven met die trauma’s, opgelopen tijdens de Tweede Wereldoorlog? En wat werd van die trauma’s doorgegeven aan de volgende generaties?
Paul Wessels schreef een artikel over de koopman Mosseh (Mozes) Machado (1643-1697). Hij behoorde tot een vooraanstaande Sefardische familie in Den Haag. Machado was bevriend met stadhouder-koning Willem III en zorgde voor grote leveranties aan het leger van de Republiek.
Aan het begin van de negentiende eeuw kwam David d’Ancona naar Den Haag. In de daaropvolgende 100 jaar speelde de familie D’Ancona een belangrijke rol in de Sefardische gemeente in Den Haag.
Den Haag doet ook dit jaar weer mee aan het programma Open Joodse Huizen/Huizen van Verzet, een landelijk programma van ‘sprekende herdenkingen’. Dit jaar kunt u weer als vanouds in huizen en op andere locaties naar verhalen luisteren. Op 3 en 4 mei vertellen tijdgetuigen, historici, onderzoekers, schrijvers en bewoners van huizen over onderduik, verzet of over het Joodse leven na de oorlog.
Piet Bogaards deed onderzoek naar naar Hvv (Haagse voetbalvereniging) De Ooievaars. Deze Joodse voetbalclub had voor de Tweede Wereldoorlog negen voetbalteams. De voetballers speelden de sterren van de hemel. Maar in de Tweede Wereldoorlog was het gauw afgelopen met de voetbalclub De Ooievaars. Na de oorlog had Hvv De Ooievaars nog maar vier leden over. Twee van de vier leden hebben de voetbalvereniging heropgericht. Hvv De Ooievaars heeft tot 1984 bestaan.
John Dunkelgrün deed onderzoek naar de geschiedenis van zijn familie: de Dunkelgrüns uit Polen en de Kulcsárs uit Hongarije. In april verschijnt zijn boek ‘Waarheen moet ik gaan. Familie-epos over de omzwervingen van een Pools-Joodse en een Hongaars-Joodse familie op de vlucht’.
Het Haags Gemeentearchief deed een bijzondere oproep: ‘Wie herkent de mensen op deze filmbeelden?’ Het leidde tot veel reacties van het publiek, die het mogelijk hebben gemaakt de mensen in het filmpje te identificeren. Het gaat om de leden van een Joods gezin: Barend Sander de Groot, Eva de Groot-Allegro, met hun dochters Anna Thea en Theodora Anna. De film is vermoedelijk gemaakt in de zomer van 1941. Het hele gezin is op 11 juni 1943 in kamp Sobibor vermoord. Maar er zijn nog steeds vragen.
De maatregelen van de Duitse bezetter tegen de Joodse bevolking van Den Haag begonnen al in het eerste oorlogsjaar. Hun rechten werden maand na maand ingeperkt. In de zomer van 1942 werd een nieuw dieptepunt bereikt. Toen bepaalde de bezetter dat alle Joden uit Den Haag moesten vertrekken. Vervolgens is tussen augustus 1942 en april 1943 het merendeel van de Haagse Joden naar Westerbork en daarvandaan naar vernietigingskampen gedeporteerd.
De eerste razzia’s in Den Haag vonden op 22 augustus 1942 plaats.
In de 18de eeuw is de Haagse bevolking verschillende malen geteisterd door een pokkenepidemie. In 1758, 1762, 1766, 1770, 1773 stierven in Den Haag jaarlijks meer dan 1000 mensen ten gevolge van deze ziekte. Het aantal patiënten is waarschijnlijk circa zeven keer zo groot geweest. Vooral jonge kinderen werden in de epidemiejaren getroffen.
In Den Haag werd gediscussieerd over het wel of niet laten inenten tegen het pokkenvirus, ook in Joodse kringen. De sefardische rabbijn Solomoh Saruco was tegenstander. Voorstander was de geleerde Abraham Hamburger. Hij was ook bekend als Abraham Nansich en woonde in het hart van de Joodse buurt in Den Haag.
Bestuurslid van de Stichting Joods Erfgoed Den Haag dr. Corien Glaudemans deed onderzoek naar de onbekende geschiedenis van honderden Joodse mannen uit Den Haag die in 1942 gedwongen waren dwangarbeid te verrichten in een van de Nederlandse werkkampen in Noordoost-Nederland. Haar onderzoek werd eind vorig jaar in het Jaarboek van de Geschiedkundige Vereniging Die Haghe gepubliceerd en is nu ook in boekvorm verschenen.
Woensdagavond 13 januari 2021vertelden Robert Kiek en Menno van der Reis, bestuursleden van de Stichting Joods Erfgoed Den Haag, in het programma Het Museum van Nederland over een bijzondere ontwerptekening van het Joods weeshuis in Den Haag uit 1932. Dit bijzondere document is geselecteerd voor de expositie in de Kunsthal Rotterdam.
Jacob Levie de Reeder (1905-1944), was een begaafde Haagse pianist en componist. Zijn kleinkind tekende zijn levensverhaal op. De compositie Het Lied van de Zee van Jacob de Reeder is bewaard gebleven.
Over de geschiedenis van de broers Bernard en Jaap Matz uit Scheveningen schreef Dennis Koopman een indrukwekkend boek. De broers wisten in de Tweede Wereldoorlog verschillende keren op het nippertje uit handen van de bezetter te blijven. Ze schuilen in Den Haag en omstreken, in Baarn, Delft en uiteindelijk op een boerderij in Schipluiden.
Om de herinnering aan de Joodse familie Hamme uit Den Haag vast te leggen verschijnt deze week het boek ‘Ze leven niet meer, maar bestaan wel. De familie Hamme’. De huidige bewoner van de woning van de familie Hamme, Bert Kreemers, tekende de herinneringen op.
Veel van het vooroorlogse amusement werd gevoed door een stroom van Joodse artiesten. Een paar grote namen en locaties zijn in het collectieve geheugen bewaard gebleven, maar van de meeste weten we niets meer. Casper Postmaa deed onderzoek naar het Haagse Cabaret Hollandais met Sara Lessing alias Ilona Palmay.
Op 5 oktober 2019 zijn in Den Haag 24 nieuwe Stolpersteine/struikelstenen geplaatst. In totaal zijn er in Den Haag thans 156 gedenksteentjes geplaatst.
In Den Haag was van 1932 tot 1941 en van 1945 tot begin jaren ’50 de Joodse padvindersgroep T.O.P. actief. De hoofdlijnen uit de geschiedenis van de groep zijn in een artikel beschreven. De auteur Hans van Spanning beschrijft kort ook andere Joodse scoutinggroepen in Nederland.
Op 9 maart zijn in Den Haag 21 nieuwe Stolpersteine/struikelstenen geplaatst, alle voor Joodse oorlogsslachtoffers. In totaal zijn er thans 131 gedenksteentjes geplaatst.
Op 5 juni 2018 hield Mr. Ernst Numann, vice-president van de Hoge Raad der Nederlanden, de vierde Mr. L.E. Visserlezing. In zijn rede sprak hij over het onderwerp ‘Visser’s rechtsherstel, over geestkracht en optimisme, over rechtsherstel en blijvend onrecht’. De lezing is thans op de website van de Stichting Joods Erfgoed Den Haag geplaatst. De tekst van de rede wordt voorafgegaan door de inleiding, die door Mr. Maarten W.C. Feteris, president van de Hoge Raad der Nederlanden, op deze dag heeft gehouden.
