13 januari 2021 Joods Erfgoed in Het Museum van Nederland

FacebooktwitterredditpinterestlinkedinmailFacebooktwitterredditpinterestlinkedinmail

Pletterijstraat in Den Haag, voormalig Joods weeshuis

Joods Erfgoed in Het Museum van Nederland

Op woensdagavond 13 januari 2021 vertelden Robert Kiek en Menno van der Reis, bestuursleden van de Stichting Joods Erfgoed Den Haag en de Stichting Israëlietisch Weeshuis, in het programma Het Museum van Nederland waarom een bijzondere ontwerptekening van het voormalige Joods Weeshuis aan de Pletterijstraat 66 in Den Haag moest worden uitgekozen voor opname in het Museum. De ontwerptekening maakt onderdeel uit van het archief van het Joods Weeshuis dat in bruikleen is gegeven aan het Haags Gemeentearchief.

Voor de expert die de tekening beoordeelde en het verhaal over het weeshuis en de ontwerptekening hoorde was het duidelijk: de ontwerptekening van het Joods weeshuis in Den Haag is geselecteerd voor het Museum van Nederland!

Museum van Nederland: de selectie van bijzondere voorwerpen en documenten

Onder leiding van presentatoren Dione de Graaff en Diederik Ebbinge selecteerde een team van experts voorwerpen en documenten die iets vertellen over de Nederlandse geschiedenis, cultuur, volksaard, tradities en gebruiken. Deze voorwerpen en documenten worden daarna tentoongesteld in ‘Het Museum van Nederland’ en zijn vanaf woensdag 20 januari te zien in de Kunsthal Rotterdam.

Alle aangeboden objecten staan geëxposeerd op de website www.museumvannederland.nl In dit interactieve museum kunnen bezoekers de objecten – ook de objecten die zijn afgewezen –  van heel dichtbij bestuderen. Ook wordt daar meer informatie over de objecten gegeven en zijn er filmpjes te zien van de mensen achter de objecten.

De geselecteerde ontwerptekening van het Joods weeshuis aan de Pletterijstraat 66 in Den Haag van Architectenbureau Simons & Van Braningen uit 1930 –
Archief Stichting Joods Weeshuis

De ontwerptekening van het Joods weeshuis aan de Pletterijstraat (1930)

De bestuursleden van de Stichting Joods Erfgoed Den Haag vertelden een indrukwekkend verhaal, terwijl zij de ontwerptekening van het weeshuis uit 1930 en verschillende foto’s van het weeshuis toonden. De bijzondere tekening toont het weeshuis in goede dagen tijdens de voorbereiding van de nieuwbouw aan de Pletterijstraat. De opening van het weeshuis aan de Pletterijstraat vond plaats op 4 mei 1932.

De geschiedenis van het weeshuis eindigde dramatisch op 5 maart 1943. In de nacht van 5 op 6 maart 1943 zijn de meer dan 60 bewoners (kinderen en personeel) van het weeshuis gedeporteerd naar Westerbork en daarna naar het vernietigingskamp Sobibor. De meesten zijn daar op 13 maart 1943 vermoord.

Tweemaal geroofd, de ontwerptekening van het Joodse Weeshuis in Den Haag zwierf door Europa

Het archief van het Joods Weeshuis – met de bijzondere ontwerptekening – is in 1943 geroofd door de Einsatzstab Rosenberg, ten behoeve van het Institut zur Erforschung der Judenfrage.  Deze organisatie opereerde in Den Haag vanuit een pand in de Herderinnestraat. Het archief van het weeshuis is in dat jaar naar Berlijn gevoerd en kwam daar in handen van het zogenaamde Amt VII van het Reichssicherheitshauptamt (RSHA), dat onder meer archiefmateriaal over politieke opponenten van het Duitse rijk verzamelde. De zware bombardementen van Berlijn door de geallieerden deed het RSHA in 1944 besluiten de archieven buiten Berlijn op te slaan. De documenten werden verplaatst naar opslagplaatsen in Silezië (thans Zuid-Polen) en Sudetenland (thans Noord-Tsjechië). Het grootste deel van de archieven van de Joodse instellingen uit Den Haag kwam in mei 1944 terecht in het Silezische slot Wölfelsdorf (thans Wilkanów). De archieven in Silezië werden aan het einde van de Tweede Wereldoorlog ontdekt door de Sovjettroepen en in september en oktober 1945 in tientallen wagons als krijgsbuit naar Moskou gevoerd. Zelf noemden de Russen de uit Duitsland meegenomen archieven hun ‘trofeeënarchief’.

Het archief van het Joodse Weeshuis – met de ontwerptekening – is omstreeks 2000 in Moskou in het zogenaamde Osobyi arkhiv (speciaal archief) teruggevonden.  Deze bijzondere archiefbewaarplaats bleek de opslagplaats voor talrijke archiefbestanden die door het Rode Leger aan het einde van de Tweede Wereldoorlog in beslag waren genomen tijdens hun strijd tegen de Nazi’s. In 2003 is het archief van het Joods Weeshuis teruggekeerd naar Nederland en in bruikleen gegeven aan het Haags Gemeentearchief. In het teruggekeerde archief bleek ook de fraaie ontwerptekening van het weeshuis bewaard gebleven. Ondanks de reis dwars door Europa, tweemaal geroofd, ziet die er nog uit alsof die gisteren van de tekentafel  van de architecten Lodewijk Simons en Theo van Braningen is gekomen.

De ontwerptekening van het Joods weeshuis in de tentoonstelling Het Museum van Nederland – Kunsthal Rotterdam

Informatie over de tentoonstelling:
Kunsthal Rotterdam

Voor meer informatie over het voormalige Joods Weeshuis ‘Ezer Jatom’ (Hulp voor Weezen): webpagina voormalig Joods weeshuis Ezer Jatom in Den Haag