Jacques Levi Lassen

FacebooktwitterredditpinterestlinkedinmailFacebooktwitterredditpinterestlinkedinmail
Jacques Levi Lassen omstreeks 1960 - collectie Stichting Levi Lassen

Jacques Levi Lassen omstreeks 1960 –
collectie Stichting Levi Lassen

Jacques Levi Lassen (1884-1962) was een succesvolle Joodse zakenman, die de grondslag heeft gelegd voor de naoorlogse opbouw van de voormalige Joodse buurt achter het Spui.

Opleiding in Frankfurt am Main

Jacques Levi Lassen werd onder de naam Jacob Levi geboren op 25 februari 1884 in de Duitse gemeente Bergen, thans een oostelijk stadsdeel van Frankfurt am Main. Hij was de zoon van Mozes Levi en Fanny Hahn. In Franfurt bezocht hij de Realschule der Israëlitische Gemeinde, een schooltype vergelijkbaar met de huidige HAVO.

Naar Den Haag

In 1899 ging Jacob Levi in Frankfurt am Main werken bij de firma Siegmund Strauss Jr., een groothandel in textiel met filialen in Duitsland, Nederland en een aantal andere West-Europese landen. Het bedrijf zond Jacob in 1904 naar Nederland met de opdracht daar een nieuw filiaal te gaan leiden.

Een eigen zaak

Het zakendoen beviel Jacob Levi bijzonder goed en in 1911 besluit hij in de Zoutmanstraat een eigen onderneming op te zetten. Hij importeerde uit China zijde, liet deze vervolgens in Engeland verven en bedrukken en verkocht de stoffen in Nederland. Ook importeerde en verkocht hij zijde uit Lyon. De zaken liepen uitstekend en hij werkte samen met tal van modezaken.

In 1919 richtte Jacob Levi de firma NV Textiel Import- en Export Maatschappij op. Het kantoor van de firma was gevestigd aan de Hofweg, boven de winkel van het voormalige modehuis Meddens. De im- en exportonderneming was de voorloper van de latere firma J.L. Lassen NV (thans J.L. Lassen B.V.).

Maison de Nouveautés Grote Marktstraat, 63-65 (hoek Spui) 1934 – collectie Haags Gemeentearchief

Maison de Nouveautés Grote Marktstraat, 63-65 (hoek Spui) 1934 – collectie Haags Gemeentearchief

 

In Amsterdam volgde de oprichting van Handelsmaatschappij Mercator. Negen jaar later nam hij de Nederlandse vestiging van Siegmund Strauss Jr NV over. Handelsmaatschappij Mercator fuseerde in 1934 met Siegmund Strauss Jr NV.

Maison de Nouveautés

In 1917 opende Jacob Levi in Arnhem een zaak in damesmode Maison de Nouveautés. De Arnhemse modezaak kreeg in de jaren twintig filialen in Nijmegen, Utrecht en Den Haag. In de jaren dertig breidde hij de keten uit met winkels in Breda en Den Bosch.

Een nieuwe naam

Na de eerste wereldoorlog besloot Jacob Levi zich permanent in Nederland te vestigen en zich te laten naturaliseren. In 1920 verkreeg hij het Nederlanderschap en op 5 januari 1923, bij Koninklijk Besluit, de goedkeuring tot het voeren van de naam Lassen. Jacob Levi heette vanaf die datum Jacques Levi Lassen. Hij had zijn naam veranderd in navolging van zijn oudste broer, die naar Engeland was geëmigreerd en daar zijn naam in Albert Lawson had gewijzigd.

Een woonhuis aan de Stadhouderslaan 115

In 1926 kocht Levi Lassen een monumentaal woonhuis aan de Stadhouderslaan 115. Zijn moeder en zijn twaalf jaar oudere, ongehuwde, zuster Pauline kwamen hier bij hem wonen. In 1938 vergrootte hij zijn grote woning na de aankoop van het aangrenzende pand aan de Stadhouderslaan 117.

Beleggen in onroerend goed

De firma Siegmund Strauss NV kocht in 1933 in Den Haag een stuk grond op de hoek van de Grote Markstraat en het Spui en bouwde daar een winkel- en kantoorgebouw. Onder het gebouw liet Jacques Levi Lassen in 1934 een schuilkelder aanleggen om in oorlogstijd een veilige schuilplaats te bieden aan de Haagse bevolking. Voor dit initiatief kreeg Levi Lassen in 1939 een ridderorde. Ook aan het Spui en de Gedempte Gracht kocht Levi Lassen onroerend goed.

Tweede Wereldoorlog

Kort voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog verliet Jacques Levi Lassen samen met zijn zus Pauline Nederland. Zijn moeder was inmiddels overleden. Beiden slaagden erin veilig New York te bereiken.

Vanaf december 1941 stelde de Duitse bezetter beheerders aan over de ondernemingen van Lassen. Tot liquidatie van de winkels zou het evenwel niet komen dankzij de grote inspanningen van zijn bedrijfsleiders.

Terug in Den Haag

Winkel van Mouwes aan de Gedempte Gracht 85 - foto I.B. van Creveld

Winkel van Mouwes aan de Gedempte Gracht 85 – foto I.B. van Creveld

In 1946 keerde Lassen in Den Haag terug en nam opnieuw de leiding van zijn concern over. Zijn dubbele woonhuis aan de Stadhouderslaan was afgebroken voor de aanleg van de Atlantikwall. Een nieuw onderkomen vond hij samen met zijn zuster in het Kurhaus Hotel, waar hij tot aan zijn dood bleef wonen.

Een nieuw winkelgebied achter het Spui

De moord op de Joodse bevolking en de ontvolking van de Joodse Buurt (Gedempte Gracht-Voldersgracht-Bezemstraat) heeft Levi Lassen zwaar geraakt. Aan de Gedempte Gracht herinnerde nauwelijks iets meer aan de vooroorlogse Joodse buurt. Alleen het Haagse filiaal van de Amsterdamse levensmiddelenzaak Mouwes op de hoek van de Gedempte Gracht en de Bezemstraat had nog zichtbaar een Joodse eigenaar. Deze winkel was in 1948 geopend, stond onder rabbinaal toezicht, was op zaterdag gesloten en op zondag open.

Gedempte Gracht in 1967 - foto Stokvis

Gedempte Gracht in 1967 – foto Stokvis

Ter nagedachtenis aan de vroegere buurtbewoners en de verdwenen handelaren besloot Levi Lassen van de Gedempte Gracht en omgeving opnieuw een levendig winkelcentrum te maken. Vanaf eind jaren veertig tot aan zijn dood in 1962 kocht hij panden op in de voormalige Joodse Buurt en zette zich in voor de terugkeer van het oude winkelgebied. Andere plannen leken de toekomstideeën van Levi Lassen te dwarsbomen. De grote warenhuizen aan de Grote Marktstraat wensten meer parkeerplaatsen voor hun klanten en een verbeterde aanvoerroute naar hun magazijnen. Daarom zou de Gedempte Gracht tot twintig meter moeten worden verbreed. Levi Lassen protesteerde heftig tegen deze plannen. Hij wilde een winkelstraat van dertien meter breed en geen nieuwe sloop van de Gedempte Gracht. Levi Lassen kreeg uiteindelijke gelijk: de breedte van de Gedempte Gracht was en bleef dertien meter. Eindelijk kon hij starten met de uitvoering van zijn plan voor de bouw van de Markthof.

De voltooiing van de Markthof heeft Levi Lassen echter niet meer meegemaakt. Hij overleed op 5 maart 1962 en werd naast zijn zuster Pauline begraven op de Joodse begraafplaats aan de Scheveningseweg. Na zijn overlijden hebben zijn opvolgers de winkelpassage Markthof aan de Gedempte Gracht en de Bezemstraat tot stand gebracht.

Graf van Levi Lassen op de Joodse begraafplaats aan de Scheveningseweg - foto november 2015

Graf van Levi Lassen en zijn zuster Pauline op de Joodse begraafplaats aan de Scheveningseweg –
foto november 2015

Stichting Levi Lassen

Jacques Levi Lassen richtte op 24 juni 1957 de Stichting Levi Lassen op. Per testament liet hij zijn grote vermogen na aan deze stichting. Uit de opbrengst van dit vermogen biedt de stichting tot op heden steun aan instellingen die het algemeen maatschappelijk belang dienen, in het bijzonder voor de Joodse gemeenschap in Nederland en Israël.

Monument aan de Gedempte Gracht

Tijdens zijn leven had Levi Lassen de wens uitgesproken in de voormalige Joodse buurt een monument te plaatsen ter nagedachtenis aan de Joodse Nazislachtoffers.
Na zijn dood besloot het bestuur van de Stichting Levi Lassen deze speciale wens in vervulling te laten gaan. Beeldhouwer Dick Stins ontwierp een Davidster met daarin vier wanhopige mensen. Naast de Davidster kwamen in het Nederlands en het Hebreeuws de woorden ‘Gedenk wat Amalek u gedaan heeft … … vergeet het niet. Deut : 25.17.19.’De tekst is afkomstig uit het Bijbelboek Deuteronomium. Volgens de Joodse traditie staat Amalek symbool voor de vijand van het Joodse volk.
Tegelijk met de opening van de nieuwe Markthof, het belangrijke naoorlogse project van Levi Lassen, onthulde burgemeester mr. H.A.M.T. Kolfschoten op 12 oktober 1967 het monument aan de Gedempte Gracht in de voormalige Joodse buurt. De puntjes boven het Hebreeuwse woord links op het moment verwijzen naar het jaar van de onthulling. Op 11 december 2007 is het monument herplaatst op het nieuwe C&A-gebouw aan de Gedempte Gracht.

Burgemeester mr. H.A.M.T. Kolfschoten onthulde op 12 oktober 1967 het gedenkteken voor de weggevoerde Joden aan de Gedempte Gracht. V.l.n.r. de burgemeester, D. Stins (beeldhouwer), I. Zadoks (voorzitter van de Stichting Levi Lassen), en opperrabijn S. Beëri – foto Stokvis

Burgemeester mr. H.A.M.T. Kolfschoten onthulde op 12 oktober 1967 het gedenkteken voor de weggevoerde Joden aan de Gedempte Gracht. V.l.n.r. de burgemeester, D. Stins (beeldhouwer), I. Zadoks (voorzitter van de Stichting Levi Lassen), en opperrabijn S. Beëri – foto Stokvis

Het gedenkteken bevindt zich op een symbolische plaats in de voormalige Joodse buurt, namelijk tegenover de plaats waar in 1694 de eerste Asjekenazische synagoge van Den Haag heeft gestaan. Bovendien stond de synagoge van de Voldersgracht van 1722 tot 1844 een tiental meters achter de muur waarop zich tot 2018 het monument ter nagedachtenis aan de Joodse Nazislachtoffers bevond. In januari 2018 is het gedenkteken verplaatst naar het Rabbijn Maarsenplein waar het deel uitmaakt van het nieuwe Joods Monument.

Verder lezen:
I.B. van Creveld, De verdwenen Buurt. Drie eeuwen centrum van joods Den Haag (Den Haag 1989)
L.M.I. van Rijckevorsel, ‘Leven en werken van Jacques Levi Lassen (1884-1962)’, in: Jaarboek Die Haghe 2010 (Den Haag 2011) pp. 108-124.