Gemeente Den Haag eert Joods verzetsman Maurits Kiek (1909-1980)

Op woensdag 29 april heeft wethouder Boudewijn Revis samen met nabestaanden van de Joodse verzetsman Maurits Kiek (Den Haag, 5 augustus 1909 – Wassenaar, 13 februari 1980) het Maurits Kiekpad onthuld. Het fietspad loopt van de hoek van de Pompstationweg en de Van Alkemadelaan richting de Waalsdorpervlakte.

Jeugd en opleiding
De Joodse Maurits Kiek is op 5 augustus 1909 geboren in Den Haag. Hij groeide op in een Joods middenstandsgezin in Den Haag. Techniek had zijn interesse, daarom volgde hij na de middelbare school een opleiding in radiotechniek. In Gent (België) opende hij een elektronicazaak.

Verzet en onderduik in Den Haag
Al voor de Tweede Wereldoorlog hielp Kiek Joden in Nazi-Duitsland. Meteen na de Duitse bezetting begon Kiek met zijn spionagewerk voor de Engelse inlichtingendienst. Hij seinde militaire berichten naar Engeland. Toen de Duitse contraspionage hem eind 1940 in zijn woonhuis in de Gentse Tijgerstraat in de gaten kreeg, besloot Kiek in Den Haag onder te duiken, waar hij zijn inlichtingenwerk voortzette. In België loofde de Duitse bezetter een beloning van 100.000 Belgische francs uit aan de persoon die zorg zou dragen voor de arrestatie van Kiek.

Vlucht naar Engeland

Ook in Nederland bleek Maurits Kiek niet veilig. Hij ontvluchtte zijn onderduikadressen in Rijswijk en Den Haag en kwam via Zwitserland, Spanje, Curaçao, Verenigde Staten en Canada in Engeland terecht, waar hij zich aansloot bij de Prinses Irenebrigade.
Maurits Kiek wilde niet in Engeland blijven, maar zich opnieuw nuttig maken in bezet Nederland en meldde zich daarom bij het Bureau Inlichtingen (BI) in Londen. Daar weigerde men hem in dienst te nemen, omdat de leiding het spionagewerk te gevaarlijk achtte voor iemand met een Joodse achtergrond, bovendien vond men het verdacht dat een Jood die na zoveel omzwervingen in het vrije Engeland was aangekomen, weer naar bezet gebied terug wilde. Inmiddels weten we dat de tientallen gedropte geheim agenten die via de geheime dienst Special Operations Executive Dutch (SOE Dutch) in Nederland terechtkwamen, direct nadat ze op Nederlandse bodem waren geland door de Duitsers werden gearresteerd. Dit was het beruchte ‘Englandspiel’, waarbij ook Haagse politieagenten betrokken waren. Slechts 5 van de 61 via de SOE Dutch gedropte Nederlandse geheim agenten overleefden de oorlog.

Geheim agent voor de Engelse Inlichtingendienst
Maurits Kiek ontsnapte dus ternauwernood aan het ‘Englandspiel’. In tegenstelling tot de Nederlandse inlichtingendienst wilde de Engelse Inlichtingendienst de Joodse Kiek wel graag aannemen. Hij kreeg een opleiding als parachutist en geheim agent en werd in 1943 voorzien van onder andere radiozendapparatuur gedropt op Noord-Franse bodem met de opdracht een vluchtweg uit te zetten voor neergeschoten geallieerde piloten. Dankzij het werk van Kiek konden 32 neergeschoten geallieerde piloten naar Engeland terugkeren.
Uit Nederland zijn er slechts twee Joodse geheim agenten actief geweest tijdens de Tweede Wereldoorlog: Maurits Kiek en Tom Biallosterski (1920-1945). Biallosterski overleed na zijn arrestatie in de gevangenis in Scheveningen.

Arrestatie en bevrijding in april 1945
Maurits Kiek is na verraad op 5 september 1943 gearresteerd. Een Duitse Krijgsraad in Brussel veroordeelde hem op 11 mei 1944 ter dood. Het vonnis is evenwel niet uitgevoerd, omdat Duitse inlichtingendiensten hem nog wilden ondervragen en de Duitsers hem bovendien wilden afleveren bij de Duitse legereenheid die Kiek sinds 1940 zocht. Die legereenheid werd nooit gevonden. Na de invasie van juni 1944 werd Kiek van gevangenis naar gevangenis gesleept en gemarteld. Een periode die hij amper overleefde. Uiteindelijk is hij in april 1945 in Tsjecho-Slowakije bevrijd
en kon hij naar Nederland terugkeren.
Alleen twee zusters van Maurits Kiek overleefden de oorlog. Andere familieleden waren in Duitse vernietigingskampen vermoord. Hij huwde in 1946 Sara Wilhelmina (Sonja) Cohen, een jonge weduwe die haar hele familie, waaronder haar echtgenoot Hermann Rosenstein, in de kampen had verloren.
Maurits Kiek en Sara Kiek-Cohen kregen vier kinderen.

Hoge onderscheidingen
Voor zijn moedige werk als geheim agent verkreeg Maurits Kiek vele hoge onderscheidingen: Bronzen Kruis, Kruis van Verdienste, Oorlogsherinneringskruis (Nederland); Medal of Freedom, Eisenhower Certificate (Verenigde Staten); Ereteken van Ridder in de Orde van Leopold II met Palm, Oorlogskruis 1940 met palm, medaille van de weerstand, herinneringsmedaille van den oorlog 1940-1945 (België); King’s Medal for Courage in the cause of freedom (Groot-Brittannië).

Na de oorlog
Na de oorlog bleef Kiek nog vijf jaar voor de Engelse inlichtingendienst werken. De gevolgen van de oorlog bleef hij met zich meedragen, waardoor hij arbeidsongeschikt raakte en zijn werk moest stopzetten. Tijdens de Watersnoodramp van 1953 speelde Maurits Kiek desondanks nog een belangrijke rol. Telefoonverkeer met het rampgebied op de Zeeuwse en Zuidhollandse eilanden was niet mogelijk. Kiek heeft toen met andere zendamateurs contact gemaakt en verbindingen gelegd.

Maurits Kiek is op 13 februari 1980 overleden te Wassenaar. Hij ligt daar begraven op de Joodse begraafplaats van de Nederlands Israëlietische Gemeente te ’s-Gravenhage.

Maurits Kiekpad

Het College van Burgemeester en Wethouders heeft op 31 maart 2015 besloten het fietspad van de Pompstationsweg naar de Oude Waalsdorperweg de naam te geven Maurits Kiekpad en daarmee te vernoemen naar de Joodse verzetsman Maurits Kiek. Op 29 april heeft Boudewijn Revis, de verantwoordelijke wethouder voor straatnaamgeving, samen met de twee zonen en de twee dochters van Maurits Kiek het fietspad onthuld.
De ligging van dit fietspad is bijzonder. Het fietspad begint vlakbij bij de Scheveningse gevangenis. In de Tweede Wereldoorlog stond deze gevangenis bekend als het Oranjehotel, waar vele duizenden verzetsmannen en –vrouwen vanwege hun verzetswerk gevangen hebben gezeten. Het Maurits Kiekpad loopt vervolgens door het duingebied langs de Verzetsheldenbuurt (Duttendel) en eindigt bij de Waalsdorpervlakte.

Documentaire over Maurits Kiek
De Amerikaanse documentairemaakster Cheryl Halpern heeft in 2019 de film ‘Remembering: the Maurits Kiek story‘ over het leven van Maurits Kiek gemaakt. De Nederlandse première vond plaats op 2 mei 2019 bij CIDI in Den Haag. Robert Kiek, zoon van de verzetsman Maurits Kiek en bestuurslid van de Stichting Joods Erfgoed Den Haag, vertelde voorafgaand aan de vertoning van de documentaire over zijn herinneringen aan zijn verder. Link naar de tekst van de toespraak van Robert Kiek.

De documentaire van Cheryl Halpern heeft in april 2019 in Indonesië de prijs gekregen voor de beste internationale film tijdens de International Movie Awards (IMA) en op 21 mei 2019 op het Filmfestival in Cannes de prijs voor de Best World Peace & Tolerance Documentary and for its Contribution to Jewish History.
—————————-

Verder lezen

L. de Jong, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog 9- Londen 2e band (Amsterdam 1979) p. 921

Mau Kopuit, ‘In Nederland geboren, naar Zwitserland gevlucht, in Engeland opgeleid, in België terdoodveroordeeld. Geheim agent Maurits Kiek vertelt na 30 jaar zijn leven’, in: Nieuw Israëlietisch Weekblad, (19 oktober 1979)

Mau Kopuit, ‘Regering in Londen wantrouwde Kiek’, in: Trouw (18-2-1980)

Mau Kopuit, ‘Geheim agent Maurits Kiek in alle stilte begraven’, in: Nieuw Israëlietisch Weekblad, (22 februari 1980)

Liliane Pelzman-Kiek, En verder geen leed : oorlogsherinneringen van Sonja Wilhelmina Kiek-Rosenstein Cohen (Amsterdam 2006)
NB Dit boek is geschreven door de dochter van Maurits Kiek en Sonja Kiek-Cohen en behandelt vooral de geschiedenis van Sonja Kiek-Cohen.
In 2008 verscheen een vertaling van het boek in het Engels onder de titel And no more sorrow. A mother, her daughter, their war (Cold Tree Press, Nashville USA 2008)

Lies Poesiat, ‘Maurits Kiek’, in: R. Fuks-Mansfeld (red.) Joden in Nederland in de twintigste eeuw. Een biografisch woordenboek (Utrecht, Amsterdam 2007), p. 169

Annerieke Simeone, ‘Eindelijk een eigen straatnaam voor joods geheim agent Maurits Kiek’, in: Den Haag Centraal (8 mei 2015) p. 7