Nieuw Joods Herdenkingsmonument in Den Haag

 

Op 28 januari 2018 onthulde burgemeester Pauline Krikke, tezamen met Ohad Topper, voorzitter Liberaal Joodse Gemeente Den Haag en Arjéh Baumgarten, voorzitter Nederlands-Israëlietische Gemeente ’s-Gravenhage, op het Rabbijn Maarsenplein in Den Haag het nieuwe Joods Herdenkingsmonument. Het gedenkteken Davidster van de Gedempte Gracht heeft een plaats gekregen bij de plaquette ‘Rachel weent’ en het Joods Kindermonument.

Gedenkteken aan de Gedempte Gracht

In de voormalige Joodse buurt bevond zich een gedenkteken tegen de gevel van Gedempte Gracht nr. 40. Het is een monument ter nagedachtenis aan de Joodse Nazislachtoffers. Beeldhouwer Dick Stins ontwierp een Davidster met daarin vier wanhopige mensen. Naast de Davidster kwamen in het Nederlands en het Hebreeuws de woorden ‘Gedenk wat Amalek u gedaan heeft … … vergeet het niet. Deut : 25.17.19.’De tekst is afkomstig uit het Bijbelboek Deuteronomium. Volgens de Joodse traditie staat Amalek symbool voor de vijand van het Joodse volk.
De onthulling van het gedenkteken vond plaats op 12 oktober 1967. De puntjes boven het Hebreeuwse woord links op het moment verwijzen naar het jaar van de onthulling. Op 11 december 2007 is het monument herplaatst op het nieuwe C&A-gebouw aan de Gedempte Gracht.

Joods Kindermonument op het Rabbijn Maarsenplein

In de Bezemstraat middenin de oude Joodse Buurt van Den Haag stond sinds 1928 een lagere school, waar veel Joodse kinderen naar toe gingen en waar ook Joods godsdienstonderwijs werd gegeven.
In 1941 bepaalde de Duitse bezetter dat Joodse kinderen niet meer in een klas met niet-Joodse kinderen mochten zitten. Jonge joodse kinderen mochten vanaf september 1941 alleen nog maar naar de schoolgebouwen aan de Bezemstraat 1-3 of de Duinstraat 10 in Scheveningen. Vanaf 1 december 1942 moesten alle lagere schoolkinderen naar de Bezemstraat.
In totaal hebben meer dan 2000 Joodse kinderen uit Den Haag de concentratiekampen niet overleefd. Ter herinnering aan deze omgekomen Joodse kinderen is in 2006 een monument opgericht op de plek waar destijds de Joodse school stond. Het plein voor de voormalige lagere school heeft in 1999 de naam Rabbijn Maarsenplein gekregen en is vernoemd naar de opperrabbijn van Den Haag, die veel heeft betekend voor de Joodse gemeenschap in Den Haag, en met zijn gezin in 1943 in het vernietigingskamp Sobibor is vermoord.

Het Joods Kindermonument is ontworpen door de beeldende kunstenaars Sara Benhamou en Eric de Vries. Het monument heeft de vorm van zes trappen of ladders, in de vorm van opgestapelde stoelen die niet meer worden gebruikt, omdat de kinderen er niet meer zijn. Ze hebben allemaal een andere hoogte. Het idee van de ontwerpers is, dat je via de stoelentrap of -ladder omhoog klimt richting de hemel, waar de Joodse kinderen nu zijn. Op de stoelen zijn voornamen geschreven van 400 omgekomen kinderen met daarachter hun leeftijden. Deze 400 namen staan symbool voor alle omgekomen Joodse kinderen.
Het Joods Kindermonument is tegelijkertijd monument en een speeltoestel voor kinderen.

Plaquette Rachel weent

Op initiatief van leerlingen en oud-leerlingen van de MULO-school aan de Laan 5 in Den Haag, is in 1948 de bronzen plaquette ‘Rachel weent om haar kinderen’ in hun school aangebracht ter herdenking van de ruim honderd Joodse leerlingen en oud-leerlingen die in de Tweede Wereldoorlog zijn vermoord. Het ontwerp is van de Haagse beeldhouwer Theo van der Nahmer.

Aan het Rabbijn Maarsenplein tegen de muur van de Nieuwe Kerk bevindt zich een replica van deze plaquette. De originele plaquette is te zien in het Museon, in de tentoonstelling Kind in Oorlog.

Nieuw Joods Herdenkingsmonument

Op 28 januari 2018 is op het Rabbijn Maarsenplein een nieuw Joods Herdenkingsmonument onthuld. Het ontwerp is van de kunstenares Anat Ratzabi.
De Stichting Joods Monument Den Haag is de initiatiefnemer voor het nieuwe monument. De stichting wil op een waardige wijze in Den Haag en meer in het bijzonder in de voormalige Joodse buurt van Den Haag de in de Tweede Wereldoorlog vermoorde Joden kunnen herdenken en herinneren. De gemeente Den Haag ondersteunt dit initiatief.
Uitgangspunt bij het nieuwe monument is de integratie van het monument met de Davidster van de Gedempte Gracht met de plaquette Rachel Weent en het Joods Kindermonument.

Aan de bestaande gedenktekens heeft de kunstenares elementen met een symbolische betekenis toegevoegd:
Het monument toont een deur op een kier in een muur bij de Nieuwe Kerk. Op de deur wordt het monument met de Davidster van de Gedempte Gracht geïnstalleerd. Vanuit de kier schijnt licht, maar als men naar de opening van de deur zoekt blijkt die dicht te zijn. Het toont daarmee hetgeen het had kunnen zijn, maar toch niet is: een mogelijk ontsnapping die ijdele hoop is gebleken.
Bij het herdenkingsmonument komen twee van onderaf belichte bronzen koffers te staan, die de deportatie van de Joodse inwoners van Den Haag symboliseren.
Ook komt bij het nieuwe monument een herdenkingsplek met zes zitplaatsen. Deze zes zitplaatsen staan voor de zes miljoen vermoorde Joden. Op elke zitplaats wordt aan beide kanten het symbool van één van de twaalf stammen van Israël aangebracht. Een bronzen plaquette geeft een korte toelichting op het monument.

—————————-
meer informatie

Michiel van der Mast, Chris Nigten en Lex van Tilborg, Den Haag in beelden (Den Haag 2015)
NB Ter gelegenheid van het 125-jarig bestaan van de Geschiedkundige Vereniging Die Haghe verscheen dit boek over zestig Haagse beelden en gedenktekens. Uitgebreid wordt in het boek aandacht besteed aan het herdenkingsmonument op de Gedempte Gracht en het nieuwe Joods Herdenkingsmonument dat naar verwachting in 2016 op het Rabbijn Maarsenplein zal worden onthuld.

website Joods Kindermonument

herdenking bij het Joods Kindermonument op Rabbijn Maarsenplein op 19 april 2012