Van 1920 tot 1940 woonde de familie Perlman in Scheveningen. Abraham Perlman had daar aan de Arnhemsestraat en de Gentsestraat een bakkerij annex groente- en fruitwinkel. Het was een hard bestaan om voor het grote gezin de kost te verdienen. Toen de zaken eindelijk begonnen te lopen brak de Tweede Wereldoorlog. Alle familieleden wisten naar de Verenigde Staten te ontkomen.
In het kader van Europese Dag van de Joodse Cultuur 2022 presenteert de Stichting Joods Erfgoed Den Haag op vrijdag 9 september in de Glazen Zaal aan de Prinsessegracht 26 in Den Haag de publicatie ‘Boeken op het Binnenhof’ geschreven door historicus en journalist Ewoud Sanders.
De familie Dunkelgrün emigreerde in 1918 vanuit Polen naar Duitsland en tien jaar later naar Nederland. Het gezin belandde in Den Haag waar de uit Warschau afkomstige Menasche (Manasche/Moritz) Dunkelgrün in 1934 aan de Prinses Mariestraat 9 de Eerste Hollandsche Gordijnen- en Kleedjesfabriek N.V. heeft opgericht.
In 1934 besloot het gezin Schaeffer het nazistische Duitsland te verlaten en vanuit Berlijn naar Den Haag te verhuizen. Herbert Schaeffer en Paula Schaeffer-May huurden aan de Van Stolklaan 1 een fraaie villa en begonnen daar een pension. Na de Duitse bezetting in mei 1940 verhuisde het gezin Schaeffer en openden daar opnieuw een pension, ditmaal met Joodse gasten. Dochter Dorit ging als verpleegster werken in de psychiatrische inrichting Apeldoornse Bosch. De oorlogsjaren werden getekend door deportatie en onderduik, maar alle leden van het gezin Schaeffer overleefden de oorlog.
Op 6 december 1923 richtte de Joodse ondernemer Bernard Bercovitz in Den Haag de metaalgroothandel N.V. Montan Export op. De firma handelde in ertsen, ruwijzer- en ferro-legeringen, walsproducten van ijzer en staal, stalen smeed- en gietstukken, metalen, machines en apparaten. In 1944 heeft de Duitse bezetter de onderneming geliquideerd. Maar na de oorlog vond rechtsherstel plaats en konden de teruggekeerde directieleden de activiteiten opnieuw oppakken.
Van 1915 tot 1945 was aan de Prinsessegracht 114, op de hoek van het Korte Voorhout, de Princesse Schouwburg gevestigd. In 1924 kwam de Joodse Hugo Helm (1884-1943) naar Den Haag en werd directeur van de Princesse Schouwburg. Hij engageerde in 1926 de in Nederland populaire Fritz Hirsch Operette van de Joodse Fritz Hirsch (1888-1942). Tot mei 1940 trad dit gezelschap met veel succes op in Den Haag.
Ook de Haagse Bomenbuurt kende tot aan de Tweede Wereldoorlog veel Joodse in woners. In de oorlog zijn 123 Joodse inwoners uit de buurt gedeporteerd en vermoord. Miranda Vermeulen en Arthur Gelink deden uitgebreid archiefonderzoek en hebben de 123 namen en persoonlijke gegevens bij elkaar gebracht.
De Stichting Joods Erfgoed Den Haag kreeg unieke historische films van filmmaker Mau Schaap. Hij en zijn echtgenote Bep Schaap-Bedak waren de eigenaren van de Roxy-bioscoop in de Boekhorststraat en de bioscoop Du Midi in het Bezuidenhout. Op basis van interviews en deze films maakte regisseur Arbel Eshet de documentaire ‘Door de lens van Mau Schaap – Joods Den Haag na de oorlog’.
Het Nationale Theater (Theater Na de Dam) had op woensdag 4 mei in de Koninklijke Schouwburg de voorstelling ‘De Laatste Getuigen – Joods in de oorlog en daarna’. Acteurs vertelden – in aanwezigheid van de laatste getuigen – de verhalen van de Joodse gemeenschap in Den Haag. De Duitse bezetting mondde voor velen uit in vervolging en deportatie.
Na de oorlog probeerde de kleine groep overlevenden zo goed als het ging de draad weer op te pakken. Maar hoe verder te leven met die trauma’s, opgelopen tijdens de Tweede Wereldoorlog? En wat werd van die trauma’s doorgegeven aan de volgende generaties?
Paul Wessels schreef een artikel over de koopman Mosseh (Mozes) Machado (1643-1697). Hij behoorde tot een vooraanstaande Sefardische familie in Den Haag. Machado was bevriend met stadhouder-koning Willem III en zorgde voor grote leveranties aan het leger van de Republiek.
Aan het begin van de negentiende eeuw kwam David d’Ancona naar Den Haag. In de daaropvolgende 100 jaar speelde de familie D’Ancona een belangrijke rol in de Sefardische gemeente in Den Haag.
Den Haag doet ook dit jaar weer mee aan het programma Open Joodse Huizen/Huizen van Verzet, een landelijk programma van ‘sprekende herdenkingen’. Dit jaar kunt u weer als vanouds in huizen en op andere locaties naar verhalen luisteren. Op 3 en 4 mei vertellen tijdgetuigen, historici, onderzoekers, schrijvers en bewoners van huizen over onderduik, verzet of over het Joodse leven na de oorlog.
Mr.dr. A.J.E. (Ad) Havermans, voormalig burgemeester van Den Haag (1934-2022). Op 8 maart 2022 is oud-burgemeester Havermans overleden. Vanaf de oprichting van de Stichting Joods Erfgoed Den Haag in 2013 was hij lid van het Comité van Aanbeveling van de stichting.
Piet Bogaards deed onderzoek naar naar Hvv (Haagse voetbalvereniging) De Ooievaars. Deze Joodse voetbalclub had voor de Tweede Wereldoorlog negen voetbalteams. De voetballers speelden de sterren van de hemel. Maar in de Tweede Wereldoorlog was het gauw afgelopen met de voetbalclub De Ooievaars. Na de oorlog had Hvv De Ooievaars nog maar vier leden over. Twee van de vier leden hebben de voetbalvereniging heropgericht. Hvv De Ooievaars heeft tot 1984 bestaan.
John Dunkelgrün deed onderzoek naar de geschiedenis van zijn familie: de Dunkelgrüns uit Polen en de Kulcsárs uit Hongarije. In april verschijnt zijn boek ‘Waarheen moet ik gaan. Familie-epos over de omzwervingen van een Pools-Joodse en een Hongaars-Joodse familie op de vlucht’.
Vanaf het begin van de 17de eeuw woonden er Joden in Den Haag. Voordat in 1726 de Portugese synagoge aan de Prinsessegracht werd geopend kwamen de Portugese of Sefardische Joden van Den Haag in andere gebouwen in Den Haag bijeen. Informatie over synagogen vinden wij vanaf het laatste kwart van de 17de eeuw.
Een verhaal over de oude Portugese synagogen van Den Haag.
Op zaterdag 12 maart gaat in de nieuwe serie van het programma Verborgen Verleden oud-minister Hedy d’Ancona in Den Haag op zoek naar de geschiedenis van haar voorouders.
In 2026 is het 300 jaar geleden dat de synagoge werd ingewijd door de Sefardische gemeente Honen Dal en is het tevens 50 jaar geleden dat de synagoge werd heringewijd door de Liberaal Joodse Gemeente Beth Jehoeda.
Het Haags Gemeentearchief deed een bijzondere oproep: ‘Wie herkent de mensen op deze filmbeelden?’ Het leidde tot veel reacties van het publiek, die het mogelijk hebben gemaakt de mensen in het filmpje te identificeren. Het gaat om de leden van een Joods gezin: Barend Sander de Groot, Eva de Groot-Allegro, met hun dochters Anna Thea en Theodora Anna. De film is vermoedelijk gemaakt in de zomer van 1941. Het hele gezin is op 11 juni 1943 in kamp Sobibor vermoord. Maar er zijn nog steeds vragen.
Op maandag 4 oktober 2021 kreeg Pacifico Marchesini in de synagoge van de Liberaal Joodse Gemeente in Den Haag postuum de Yad Vashem-onderscheiding uitgereikt voor zijn hulp bij de redding van Joodse inwoners van Den Haag.
